Termoizolacja fundamentów jest niezbędna niezależnie od tego, czy budynek jest podpiwniczony, czy też nie ze względu na to, że są one nieustannie poddawane oddziaływaniu wilgotnej i zimnej gleby, a zarazem stanowią miejsce w szczególny sposób narażone na przenikanie ciepła do gruntu (nawet 20% całkowitych strat ciepła budynku).

Najbardziej efektywnym sposobem ograniczenia strat ciepła przez ściany fundamentowe jest wykonanie izolacji obwodowej – zlokalizowanej na zewnątrz, wykonanej w sposób ciągły, pozbawionej mostków termicznych. Dzięki temu rozwiązaniu elementy konstrukcyjne budynku zagłębione w gruncie są w zdecydowanie mniejszym stopniu narażone na kondensację pary wodnej oraz przenikanie ujemnych temperatur. Ponadto tak wykonana termoizolacja zabezpiecza przed uszkodzeniem hydroizolację.

Izolacja termiczna cokołów i podłogi na gruncie
Aby warstwa izolacji cieplnej fundamentów była skuteczna i trwała, niezbędne jest zastosowanie odpowiednich materiałów oraz właściwe jej wykonanie. Przede wszystkim musi ona sięgać na głębokość min. 1 m w głąb gruntu – najczęściej jednak jest ona układana aż do ław fundamentowych. Z kolei ponad poziomem gruntu musi płynnie (bez mostków termicznych) łączyć się z izolacją cokołu (o wysokości min. 30 cm przy opasce żwirowej i wys. min. 50 cm przy opasce z płyt betonowych). Podobnie jak ściany fundamentowe, cokół jest bardzo newralgicznym punktem konstrukcji budynku, narażonym na szczególnie intensywne oddziaływanie wód opadowych, podciągania kapilarnego, śniegu, wahań temperatury oraz uszkodzenia mechaniczne. Stąd też niezwykle ważne jest prawidłowe wykonanie jego hydro- i termoizolacji.
Drugim warunkiem skuteczności izolacji cieplnej ścian fundamentowych i cokołów jest zastosowanie odpowiednich materiałów. Muszą być one szczególnie odporne na uszkodzenia mechaniczne, charakteryzować się wysoką stabilnością i trwałością parametrów fizyko-mechanicznych. Stosowane do termoizolacji fundamentów są:
- twarde płyty z polistyrenu ekspandowanego (EPS) odmiany od FS15 do FS40, układane na zewnątrz i klejone punktowo do ściany przy pomocy mas lub klejów pozbawionych rozpuszczalników organicznych. Grubość izolacji to ok. 6-10 cm; płyty cechują się zwartą budową o dużej wytrzymałości mechanicznej i minimalnej nasiąkliwości, doskonałymi parametrami izolacyjności cieplnej i dużą odpornością na naprężenia ściskające, a także odpornością na zmiany wywołane wielokrotnymi cyklami zamarzania i rozmarzania;
- wodoodporne płyty z polistyrenu ekstrudowanego XPS (grubość 5-6 cm) mocowane podobnie jak płyty z EPS; materiał o budowie zamkniętokomórkowej, o bardzo wysokiej odporności mechanicznej (mogą być zasypywane bezpośrednio gruntem) oraz całkowitej odporności na działanie wilgoci; mogą być stosowane w bezpośrednim kontakcie z każdym rodzajem wody gruntowej czy opadowej. Dzięki ich niewrażliwości na zawilgocenie nie istnieje konieczność stosowania dodatkowej warstwy przeciwwodnej; wysoka wytrzymałość na ściskanie pozwa­la na stosowanie izolacji obwodowej nawet do głę­bokości kilkunastu metrów poniżej poziomu terenu, bez dodatkowej ich ochrony przed naporem grun­tu.

Termoizolacja ściany piwnicy. Piwnica z oknem w szybie świetlnym
Płyty rowkowane umożliwiają połączenie izolacji z drenażem, jako że nadmiar wilgoci spływa kanalikami do odpływów. Dzięki specjalnie ukształtowanym krawędziom bocznym (na styk, na zamek lub pióro i wpust) połączenia płyt są szczelne i zachowują ciągłość. Do ściany są one dociskane dodatkowo gruntem. Aby uniknąć ryzyka podnoszenia się płyt wskutek parcia gruntu, w miejscu styku ścian fundamentowych z ławą tylne krawędzie płyt powinny być zukosowane. Niezbędne jest też – w celu wyeliminowania ryzyka pojawienia się mostków termicznych – zachowanie ciągłości izolacji cieplnej części podziemnych budynku i parteru. Nie wolno termoizolacji ścian fundamentowych mocować mechanicznie!

Hydro i termoizolacja ściany fundamentowej. Dom bez podpiwniczenia.
Do termoizolacji fundamentów mogą być stosowane też m.in. płyty ze szkła piankowego.
Należy pamiętać, że równie ważna jak cieplna, jest izolacja przeciwwilgociowa podziemnych części budynku.