Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być rzecz oznaczona, co do tożsamości
( konkretna nieruchomość, konkretna maszyna, wyszczególniona suma pieniędzy, zbywalne prawo majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.)

Rozrządzenie, z którego wynika, że wolą spadkodawcy jest, aby określona osoba nabyła przedmiot zapisu automatycznie z chwilą otwarcia spadku, znajdujące się w testamencie sporządzonym w innej formie, należy, co do zasady, traktować jako ustanowienie zapisu zwykłego.

Zapis zwykły to - rozrządzenie testamentowe , mocą którego spadkodawca zobowiązuje swego spadkobiercę testamentowego lub ustawowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby – zapisobiorcy.

Informacje wstępne:

Jeżeli przedmiotem zapisu była rzecz oznaczona, co do tożsamości (np. konkretną nieruchomość, urządzenie, samochód itd.), to z chwilą śmierci spadkodawcy osoba uprawniona z tytułu zapisu zwykłego nie staje się ich właścicielem. Jest to główna różnica pomiędzy zapisem zwykłym a zapisem windykacyjnym. Istotą zapisu zwykłego jest więc to, że świadczenie nim objęte musi być przedmiotem odrębnej umowy. W umowie tej obciążony zapisem zwykłym przenosi na zapisobiercę własność rzeczy lub inne prawo, ustanawia na jego rzecz określone prawo majątkowe itd., w zależności od tego, co jest przedmiotem zapisu.

Zapis windykacyjny, w odróżnieniu od zapisu zwykłego, pozwala na urzeczywistnienie woli spadkodawcy już z chwilą jego śmierci. Skutkuje on bowiem automatycznym przejściem na osobę uprawnioną własności rzeczy, przejściem innego prawa majątkowego lub powstaniem prawa objętego tym zapisem już w chwili otwarcia spadku, bez konieczności podejmowania po śmierci spadkodawcy dodatkowych czynności prawnych.

Rzecz oznaczona, co do tożsamości może być przedmiotem zapisu windykacyjnego , natomiast rzecz oznaczona, co do gatunku jak również pieniądze nie mogą być objęte zapisem windykacyjnym. Ocena, czy dana rzecz jest oznaczona tylko co do gatunku, czy tylko co do tożsamości zależy od woli stron, oświadczonej wyraźnie lub w sposób dorozumiany. Rozstrzyga tu sposób określenia (stopień dokładności, wyodrębnienia) przedmiotu świadczenia.

Zapis windykacyjny jest instytucją prawną, z której co do zasady może skorzystać każdy spadkodawca - nie można jej ograniczać w zasadzie wyłącznie do osób niepozostających w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Ponadto instytucja ta, choć przełamuje zasadę sukcesji uniwersalnej, jest zgodna z inną podstawową zasadą prawa spadkowego - zasadą swobody testowania.

Zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należał do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.

Jeżeli przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiercy użytkowania lub służebności, zapis jest bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością, nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Poza tym przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być tzw. majątkowe prawa zbywalne, w tym wierzytelności. Różnego rodzaju ograniczenia w dysponowaniu tymi prawami mogą wynikać z ich indywidualnych treści. Zapis windykacyjny może naruszać różnego rodzaju zastrzeżenia umowne lub nawet ustawowe.

Odpowiedzialność nabywcy zapisu windykacyjnego za długi spadkowe

Przede wszystkim odpowiedzialność zapisobiercy windykacyjnego nie jest ograniczona do przedmiotu, który otrzymał, ale do jego wartości i to bez względu na to czy chodzi o czas sprzed przyjęcia albo odrzucenia zapisu czy też już po definitywnym nabyciu przedmiotu zapisu windykacyjnego. Tym samym wierzyciel może sięgnąć do majątku osobistego rolnika nawet zanim ten ostatni złoży oświadczenie o przyjęciu czy odrzuceniu zapisu, czy też zanim upłynie termin do jego złożenia.
Zapisobierca windykacyjny - ponosi za długi spadkowe odpowiedzialność z całego swojego majątku do wartości przedmiotu nabytego w drodze zapisu od dnia otwarcia spadku.
W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd stwierdza także nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, wymieniając osobę, dla której spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, oraz przedmiot tego zapisu. Stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego może nastąpić również przez wydanie przez sąd postanowienia.

Nabycie zapisu windykacyjnego

Chwilą otwarcia spadku przechodzi przedmiot zapisu windykacyjnego, którym może być np. zarówno określone prawo do rzeczy, jak i samo jej posiadanie. Jeżeli przedmiotem zapisu jest prawo do rzeczy (np. własność samochodu, maszyny rolniczej), należy przyjąć, że przechodzi na zapisobiercę windykacyjnego również posiadanie tej rzeczy (w zakresie, w jakim miał je spadkodawca). Do chwili otwarcia spadku nie przysługuje żadne prawo do przedmiotu zapisu windykacyjnego.
Przyszłe prawo do przedmiotu nie podlega żadnej ochronie. Nie może być ujawnione w księdze wieczystej ani innym rejestrze. Takie przyszłe prawo nie jest zbywalne.
Wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego?

1) Sądem właściwym do wniesienia wniosku jest sąd, który wydał postanowienie o stwierdzeniu nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego.
2) Wnioskodawcą może być każdy, czyich praw dotyczy postępowanie w zakresie stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego. Może to być jeden ze spadkobierców, zapisobierca windykacyjny lub osoba trzecia roszcząca sobie prawa do przedmiotu zapisu windykacyjnego.
3) Uczestnikami postępowania muszą być wszyscy spadkobiercy zmarłego, a jeżeli oni nie żyją, to ich spadkobiercy (np. jeden z synów spadkodawcy zmarł, pozostawiając troje dzieci, które muszą również brać udział w postępowaniu).
4) Uczestnikiem musi być też podmiot, na rzecz którego stwierdzono nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego.
5) Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego, jak i zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia w tym zakresie, mogą być zmienione jedynie w postępowaniu o zmianę stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego
6) Osoba, która brała udział w postępowaniu sądowym lub notarialnym, w którym stwierdzono nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, tylko wówczas może żądać zmiany, zgodnie z nowymi, ujawnionymi okolicznościami, gdy żądanie opiera na pod stawie, której nie mogła powołać w tamtym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskała tę możność. Osoba, która nie brała udziału w wyżej wymienionych postępowaniach, wniosek taki może złożyć w każdym czasie.

Podstawa prawna:

Ustawa kodeks cywilny ( Dz. U. z 2014 poz. 121 ze zm.)

Przemysław Gogojewicz
Kancelaria Usług Prawnych