Inteligentny dom to obiekt charakteryzujący się wysokim zaawansowaniem technicznym, wyposażony w zintegrowany system zarządzania wszystkimi, znajdującymi się w nim instalacjami. Dzięki systemowi czujników, detektorów i innych elementów, reaguje na wszelkie zmiany, jakie zachodzą wewnątrz niego oraz na zewnątrz.

Czyli, o domu czy mieszkaniu inteligentnym można mówić wówczas, gdy wszystkimi znajdującymi się w nim i wokół niego systemami i instalacjami można sterować zaledwie kilkoma przyciskami znajdującymi się na panelu sterującym, pilotem, telefonem (faxem) czy głosem. Technologia ta ułatwia życie, poprawia jego komfort i podnosi poziom bezpieczeństwa. Musi być też przy tym niezawodna, prosta w obsłudze, przyjazna dla użytkownika, elastyczna i dostosowująca się do jego potrzeb i wymagań. Ważne jest też, by można było system rozbudowywać.

Fot. Instalacje

Jeden klucz - wiele możliwości

Niepotrzebne są też pęki kluczy: do domu, furtki, bramy - zastępuje je jeden, pasujący do wszystkich zamków, klucz elektroniczny. Jakie drzwi dany klucz będzie otwierał - zależy od nas: każdemu można przypisać inne, mniej lub bardziej rozszerzone, opcje. Np. klucze posiadane przez dziecko, pomoc domową, nianię mają zaprogramowaną wyłącznie opcję otwierania głównych drzwi wejściowych oraz furtki; kluczami będącymi do dyspozycji właścicieli domu można również otworzyć garaż, bramę wjazdową, pomieszczenie techniczne itp. Niewątpliwie walorem tego rozwiązania jest prostota postępowania w razie zgubienia bądź kradzieży klucza - wystarczy unieważnić go w systemie. Nie ma więc problemu z wymianą zamków i dorabianiem nowych kluczy dla każdego użytkownika. Ponadto klucz elektroniczny pozwala na kontrolę wejść i wyjść na teren posesji: tym samym nietrudno sprawdzić, o której dziecko wróciło do domu i czy nie opuściło go nie informując nas o tym albo jak długo pracowała danego dnia pomoc domowa. Danemu kluczowi można przypisać określone akcje: np. - poza otwarciem domu - jednoczesne włączenia światła w holu, podniesienie rolet, włączenia sprzętu Hi-Fi czy telewizora, optymalnej dla danego użytkownika temperatury itp. Warto dodać, że parametry te mogą być odmienne dla każdego domownika: gdy wraca do domu dziecko, włącza się np. jego ulubiona muzyka; gdy rodzic - system uruchamia telewizor z kanałem wiadomości. Dowolność opcji sprawia, że dom staje się przyjazny dla każdej mieszkającej w nim osoby.

Wielofunkcyjny przycisk

Dzięki inteligentnym rozwiązaniom możliwe jest sterowanie różnymi akcjami za pomocą jednego przycisku czy to na pilocie, czy na dyskretnym panelu sterowania, z których każdy znajduje się w najwygodniejszym dla użytkowników miejscu. Każdemu wyłącznikowi można przypisać dowolne funkcje – na stałe lub na określony czas; mogą być one dowolnie zmieniane, a każda akcja może być inicjowana z dowolnego miejsca i dotyczyć dowolnego elementu instalacji. W zależności od tego, jakie funkcje są przypisane danemu przyciskowi, po jego naciśnięciu następuje włączenie lub wyłączenie jednego albo grupy urządzeń wykonawczych. W przypadku sterowania za pomocą pilota, każdy z mieszkańców może samodzielnie i zgodnie z własnymi upodobaniami oraz preferencjami zaprogramować menu. W efekcie, po naciśnięciu jednego przycisku - z nazwą np. "przyjęcie" - w salonie opuszczone zostaną rolety, włączy sie przyjemna muzyka z optymalnym dla jednoczesnego prowadzenia rozmów natężeniem, zapalą się kinkiety i wolno stojące lampy tworząc sympatyczny nastrój, temperatura i wymiana powietrza w pomieszczeniu zostaną dostosowane do większej liczby przebywających w nim osób, światło w holu będzie włączone na 30%, by umożliwić gościom zorientowanie się, gdzie jest toaleta i drzwi wejściowe. Całkowicie odmienne akcje można przypisać przyciskowi z nazwą "kolacja", jeszcze inne przyciskom "lektura", "sprzątanie", "relaks" itp. Podobnie możemy zmieniać parametry oświetlenia, ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji, pracy sprzętu RTV, położenie rolet i żaluzji w poszczególnych sypialniach, w gabinecie. Przycisk "wieczór" może mieć przypisane zamknięcie drzwi wejściowych, załączenie się na zewnątrz nocnego oświetlenia domu, drogi dojazdowej i chodnika oraz dowolnych podświetlonych elementów ogrodowych, opuszczenie rolet w całym domu, załączenie instalacji alarmowej itp. Funkcje przypisane danemu włącznikowi mogą być dowolne i są zależne od indywidualnych oczekiwań danego użytkownika.

Fot. Instalacje

Kontrola na odległość

Dom inteligentny pozwala na sterowanie nim nie tylko w czasie, gdy mieszkańcy są na terenie posesji, ale również, gdy przebywają poza nim (np. w pracy). Zdalnie można sprawdzić stan poszczególnych urządzeń i systemów, zmienić ich parametry, upewnić się, czy wszystko jest w porządku. Nie ma więc potrzeby wracać do domu ryzykując spóźnienie do pracy, by przekonać się, czy zakręciliśmy kran, wyłączyliśmy żelazko, zamknęliśmy okno, włączyliśmy alarm itp. Wystarczy np. zadzwonić i - jeśli pamięć nas zawiodła - przez telefon wydać odpowiednie polecenie. W ten sposób można też przygotować dom na nasze przybycie - z odpowiednim wyprzedzeniem włączymy np. ogrzewanie lub klimatyzację, tak by po powrocie panowała w pomieszczeniach komfortowa temperatura.

Poczucie bezpieczeństwa

Inteligentny dom zapewnia bardzo wysoki poziom bezpieczeństwa. System alarmowy i monitoringu, dzięki zintegrowanej szerokiej gamie czujników i detektorów, reaguje na próby włamania, informując o tym odpowiednie służby. Ponadto na czas dłuższej i krótszej nieobecności można zaprogramować szereg akcji, które będą symulowały obecność domowników. Poza załączaniem i wyłączaniem oświetlenia w pomieszczeniach, zmianą jego natężenia, włączeniem telewizora czy odtwarzacza muzyki, mogą to być też głosy poszczególnych mieszkańców (emitowane o różnych godzinach i z różnym natężeniem głośności), szczekanie psa, dźwięki gier komputerowych itp.
Inteligentna instalacja dba też o codzienne bezpieczeństwo: gdy nikogo nie ma w domu, odcina dopływ wody i gazu, pamięta o załączeniu alarmu, czujników ruchu, dymu, hałasu, monitoruje teren poprzez system kamer (jeśli, oczywiście, stanowią składową systemu), opuszcza rolety, aktywuje oświetlenie nocne, pozwalające na bezpieczne poruszanie się w nocy po domu i po terenie posesji. W razie niebezpieczeństwa - pożaru, pęknięcia rury, wycieku gazu - włącza alarm i informuje odpowiednie służby.

Oszczędność energii

Zadaniem inteligentnego systemu jest optymalizowanie kosztów eksploatacji obiektu – zużycia energii cieplnej, elektrycznej. Odpowiednie zaprogramowanie pracy poszczególnych systemów i instalacji sprzyja ich obniżaniu. Na czas nieobecności mieszkańców obniżana jest temperatura, system automatycznie wyłącza wszystkie niepotrzebne światła oraz urządzenia (pozostawiając podłączone do prądu wyłącznie te, które zaprogramowane są na pracę ciągłą, np. lodówkę), kontroluje poziom temperatury dostosowując ją do aktualnych potrzeb poszczególnych użytkowników. W momencie otwarcia okna czy jego wybicia (np. przez włamywacza) w danym pomieszczeniu automatycznie wyłączane są obwody grzejne.
Dzięki czujnikom obecności, zmierzchowym, ruchu można sterować światłem w pomieszczeniach i na zewnątrz. Np. po zapadnięciu zmierzchu automatycznie zapala się oświetlenie ogrodu; światło załącza się automatycznie w chwili wejścia do pomieszczenia (np. do łazienki, kuchni, jadalni) i gaśnie, gdy wyjdziemy; gdy otwieramy komuś furtkę, automatycznie zapala się oświetlenie ścieżki itd., itp. System zapewnia nam komfort poruszania się po domu i wokół niego, a jednocześnie sprzyja oszczędzaniu energii, jako że lampy zapalone są tylko na czas naszej obecności w danym miejscu.

Komfort i wygoda

Przede wszystkim, dzięki możliwości zaprogramowania różnych scen, liczba czynności, jakie musi wykonać człowiek po powrocie do domu, jest zdecydowanie mniejsza. Ogranicza się ona właściwie do jednej - naciśnięcia odpowiedniego przycisku, a system wykonuje za nas poszczególne funkcje. System podtrzymuje pracę niektórych urządzeń w okresie zaniku napięcia, pozwala na zaprojektowanie scen świetlnych i korzystanie z nich w zależności od potrzeb (lektura, oglądanie tv, kolacja rodzinna, spotkanie z przyjacielem itp.). Charakterystycznemu dla danej sceny oświetleniu mogą towarzyszyć np. określona muzyka czy program tv, opuszczone lub podniesione rolety itd. Dzięki czujnikom ruchu i obecności, wieczorem i w nocy bez problemu poruszamy się po domu: światło w korytarzu czy na schodach zapala się, oświetlając nam drogę i gaśnie, gdy miniemy czujkę. System dba też o otoczenie posesji - bazując na danych, przesłanych przez czujniki wilgotności gleby, zarządza pracą zraszaczy; w oparciu o czujniki zmierzchowe steruje dekoracyjnym oświetleniem ogrodowym itp.

Możliwość zaprogramowania różnorakich czynności i tym samym odciążenia pamięci jest w ramach technologii inteligentnego budynku bardzo szeroka. I ciągle się rozwija. Lodówka, która sprawdza świeżość warzyw i ważność znajdujących się w niej produktów, kontroluje poziom zaopatrzenia i - w razie potrzeby - przygotowuje listę z zakupami i wysyła ją do właściciela lub do marketu - to wizja futurystyczna? Niekoniecznie. Być może już niedługo takowe znajdą się w naszych domach.

Inteligentna instalacja może być:

- przewodowa - to rozwiązanie stosuje się, gdy system projektowany jest na etapie projektu budynku; poszczególne urządzenia podłączone są do jednostki centralnej za pomocą magistrali komunikacyjnej, co pozwala na sterowanie nimi;
- bezprzewodowa - rozwiązanie bardzo korzystne szczególnie dla właścicieli wykończonych obiektów; komunikacja pomiędzy urządzeniami wchodzącymi w skład systemu odbywa się za pomocą fal radiowych.

Najczęściej stosowane w UE standardy automatyki budynków to: EIB [Europejska Magistrala Instalacyjna (European Installation Bus, zwana też Instabus)], LUXOR, LonWorks, IDRA, LCN. EIB bazuje na magistrali komunikacyjnej, która pozwala na sterowanie wszystkimi mediami, jaki znajdują się w mieszkaniu czy domu; brak jednostki centralnej; współpraca między niezależnymi jednostkami jest możliwa dzięki centralnemu sterownikowi; możliwość sterowania systemem przez internet lub telefon.

Podstawowa cecha - pełna integracja

Większość z powyższych udogodnień nie jest nowością. W wielu domach funkcjonują z powodzeniem instalacje, które sterują ogrzewaniem, oświetleniem czy pracą rolet. Zasadnicza różnica tkwi w tym, że owe instalacja działają niezależnie od siebie. Tymczasem idea inteligentnego domu zasadza się m.in. na pełnej integracji i współpracy różnorakich instalacji (oświetleniowej, grzewczej, wentylacyjno-klimatyzacyjnej, telekomunikacyjnej, audio-video, alarmowej, zabezpieczającej i monitorującej itp.), ich wzajemnym komunikowaniu się, a także elastyczności i możliwości dokonywania dowolnych zmian, a wszystko w jednym celu - by ułatwić życie mieszkańcom. Jednocześnie system jest zdecentralizowany - oznacza to, że poszczególne, tworzące go układy automatyki działają w jego ramach autonomicznie. Tym samym awaria jednego z nich nie ma wpływu na pracę pozostałych - są one o owej zmianie funkcjonowania powiadamiane i zostaje ona uwzględniona w ich pracy.

Podstawę systemu inteligentnego domu stanowią dwie magistrale: energetyczna i danych, a wszelkie elementy instalacji podłączone są równolegle do obu. Poszczególne, zintegrowane z sobą elementy automatyki, wyposażone w mikroprocesory i pamięć, umożliwiają poszczególnym instalacjom i urządzeniom wzajemne informowanie się o swoim aktualnym stanie i podejmowanych działaniach, a jednocześnie pozwalają na sterowanie nimi z dowolnego punktu. Dzięki możliwości przypisania jednemu przyciskowi kilku funkcji liczba elementów sterujących jest niewielka. Czym można sterować? Każdą włączoną do systemu instalacją i każdym urządzeniem. Poszczególne elementy automatyki mogą wchodzić w skład różnych podsystemów i realizować rozmaite funkcje. Najczęściej system inteligentnego domu obejmuje systemy zarządzania ogrzewaniem, klimatyzacją i wentylacją, pogodowy, sterowania oświetleniem budynku i otoczenia, ochrony przeciwpożarowej i kontroli dostępu, personalizacji, symulacji obecności domowników.