Fot. Climatec, Winterwarm-FiestaPonieważ na ogół kościół jest użytkowany w określonych godzinach - innych w niedziele i święta, innych w dni powszednie - różna jest też liczba wiernych uczestniczących w poszczególnych mszach (a więc i zróżnicowane potrzeby co do ilości ciepła, jakie należy dostarczyć i miejsc, które należy ogrzać), dobrze sprawdzają się w nim systemy o niewielkiej bezwładności cieplnej, szybko reagujące na zadane parametry, umożliwiające niemal natychmiastowe podniesienie temperatury.

Ogrzewanie nadmuchowe
Rodzaj ogrzewania niskotemperaturowego, o niskiej bezwładności cieplnej, a tym samym szybkiej reakcji na zmianę zadanych parametrów. Pozwala kontrolować mikroklimat wnętrza. System sterowania umożliwia dostosowanie temperatury do określonej pory dnia i tygodnia.

Zalety:
- ekonomiczny w użytkowaniu – załącza się, gdy niezbędne staje się podniesienie temperatury we wnętrzu, w pozostałym okresie można go wyłączyć bez obaw o stan systemu;
- elastyczność – możliwość instalacji w budynkach już istniejących, jak i nowo wznoszonych;
- szybkość działania – ciepłe powietrze, wytworzone w piecu nadmuchowym, jest pod ciśnieniem transportowane do systemu szczelnych i zaizolowanych kanałów, a stamtąd dostarczane do wnętrza poprzez anemostaty i kratki nawiewne. Straty ciepła są minimalne, a podniesienie temperatury wewnątrz praktycznie natychmiastowe;
- skuteczność – dzięki pominięciu pośredników w postaci wody i grzejników (jak w systemie tradycyjnym), podłogi, ścian czy sufitu (jak w systemie płaszczyznowym) cała wytworzona energia cieplna trafia do wnętrza;
- niemal całkowity brak widocznych elementów systemu - poza kratkami nawiewnymi czy nawiewnikami z regulacją przepływu;
- możliwość rozbudowy: poszerzenia o funkcję klimatyzacji, wyposażenia w opcję nawilżania, filtrowania, wentylacji z odzyskiem ciepła.

Najlepiej przewidzieć system na etapie projektowania budynku – łatwiej ukryć system kanałów. Kocioł może być zasilany dowolnym paliwem – np. gazem ziemnym, gazem płynnym, olejem opałowym, przepracowanym olejem silnikowym, ciepłą wodą. Źródłem ciepła może być także urządzenie wyposażone w nagrzewnicę elektryczną albo kocioł kondensacyjny, droższy, ale bardziej ekonomiczny, ponieważ charakteryzujący się wyższą sprawnością dzięki odzyskowi ciepła zawartego w spalinach.

System ogrzewania powietrznego musi być zaprojektowany dla konkretnego obiektu. Koszt inwestycji zależy od wielkości obiektu oraz wybranego urządzenia grzewczego oraz wersji systemu (opcja z klimatyzacją jest droższa) i jest kalkulowany indywidualnie. Walorem są stosunkowo niewysokie koszty eksploatacji.

Nagrzewnice powietrza
To też metoda uzyskiwania komfortu cieplnego za pomocą ciepłego powietrza. Nagrzewnice występują w wersjach stacjonarnej, do montażu na ścianie lub suficie. Urządzenia te pozwalają na szybkie i niekłopotliwe podniesienie temperatury we wnętrzu wtedy, gdy jest to konieczne. Ich zasada działania jest prosta – powietrze jest zasysane do komory spalania w wyniku podciśnienia wytworzonego przez wentylator. W zależności od typu urządzenia, powietrze może być zasysane z pomieszczenia, w którym się ono znajduje, lub z zewnątrz. Spaliny odprowadzane są na zewnątrz przewodem (dostępne są też urządzenia bez odprowadzania spalin, mogą być one jednak stosowane wyłącznie w pomieszczeniach charakteryzujących się bardzo dobrą wentylacją. Nie są zalecane w kościołach). Powstałe pod wpływem spalania spaliny przepływają wewnątrz wymiennika oddając ciepło powietrzu, które opływa go na zewnątrz. Do pomieszczenia ciepły strumień powietrza przekazywany jest za pośrednictwem osiowego wentylatora powietrza obiegowego. Uruchamiany jest on w momencie, gdy temperatura wymiennika osiągnie zadaną temperaturę. Po oddaniu całego ciepła, jakie zostało zgromadzone w wymienniku, wentylator nawiewny przestaje pracować. Kierunek strumienia powietrza oraz jego zasięg możliwy jest do regulacji poprzez odpowiednie ustawienie ruchomych żaluzji modułu nawiewnego.

Cechy charakterystyczne:
- zasilanie gazem, olejem albo prądem;
- duża wydajność, cicha praca;
- ekonomiczność użytkowania;
- estetyka wykonania;
- bezpieczeństwo eksploatacji - dzięki izolowanej obudowie oraz urządzeniom kontrolnym i zabezpieczającym nie istnieje ryzyko przegrzania się urządzeń;
- dostępne w różnych mocach, co ułatwia dopasowanie urządzenia do konkretnych potrzeb;
- posiadają przełącznik lato/zima, który pozwala na określenie funkcji, jaką mają pełnić – chłodząca/grzewcza;
- ręczne lub automatyczne ustawianie mocy urządzenia oraz wielkości nawiewanego strumienia powietrza.

Wybierając nagrzewnicę, należy zwrócić uwagę na poziom głośności – w pomieszczeniach, które ze względu na sposób użytkowania wymagają zachowania określonych norm akustycznych, powinny być montowane urządzenia o możliwie najniższym poziomie głośności.

Ogrzewanie promiennikowe
To coraz popularniejsze w kościołach rozwiązanie. Urządzenie nie ogrzewa powietrza bezpośrednio - promieniowanie podczerwone absorbowane jest przez przegrody, które następnie emitują ciepło w kierunku chłodniejszych elementów. Źródłem ciepła może być gaz (gazowe promienniki ceramiczne oraz promienniki rurowe) lub energia elektryczna (m.in. promienniki rurowe oraz reflektory ciepła, czyli promienniki halogenowo-kwarcowe), a także gorąca woda.
Zasada działania promiennika jest bardzo prosta – emitowane przez urządzenie promienie podczerwieni przenikają powietrze niemal bez strat, nie powodując jego ogrzania. Odczuwalne ciepło powstaje dopiero, gdy napotkają na swojej drodze jakiś obiekt. Podobnie jak słońce, ogrzewają więc one najpierw ludzi, a także ściany, podłogi itp. Dopiero w drugiej kolejności podnosi się też temperatura powietrza, które jest ogrzewane pośrednio poprzez ciepłe już powierzchnie. Pozwala to na obniżenie niezbędnej do odczucia komfortu cieplnego temperatury wewnątrz pomieszczenia, a tym samym zmniejsza straty ciepła, jakie wynikają z jego wentylacji.

Przy zastosowaniu ogrzewania promiennikowego efekt cieplny uzyskuje się natychmiast po włączeniu urządzeń. Można ogrzewać przy ich pomocy jednocześnie całe wnętrze lub podzielić je na strefy i podnosić temperaturę tylko tam, gdzie w danym czasie jest to wymagane. Zapewniają korzystny rozkład temperatur – cieplej przy podłodze, chłodniej przy suficie. Promienniki mogą pracować w cyklu przerywanym, a więc zapewniać podwyższoną temperaturę wówczas, gdy jest ona niezbędna. Dzięki regulacji mocy grzejniki bardzo szybko reagują na zmiany temperatury i szybko osiągają zadaną moc. Urządzenia dostępne są w bogatej kolorystyce, w różnych mocach i wymiarach; w wersjach sufitowej i ściennej. Można je też montować np. w żyrandolach czy też potraktować jako element dekoracyjny (promienniki w postaci ręcznie malowanego obrazu).

Ogrzewanie ławkowe
To rodzaj niskotemperaturowego ogrzewania elektrycznego, którego elementy grzejne montowane są pod ławkami lub nad klęcznikami. Jest niewidoczne, charakteryzuje się bardzo niską bezwładnością cieplną, w efekcie czego zadaną temperaturę osiąga się praktycznie natychmiast po włączeniu. Nie naraża znajdujących się w świątyni eksponatów na skoki temperatur, który mogłyby mieć szkodliwy wpływ na ich kondycję. Przy jego pomocy możliwe jest ogrzewanie całości kościoła lub tylko wydzielonych stref.

System pozwala na takie wykonanie instalacji, by liczba czynnych grzejników dopasowywana była automatycznie do liczby zajętych ławek. Podział na sektory sprawia, iż ogrzewana jest wyłącznie ta część budynku, w której znajdują się wierni, co pozwala na znaczące oszczędności kosztów.

Wygląd i budowa grzejników zależą od producenta. Na ogół dostępne są one z kątem obrotu (np. 45°). Elementem grzejnym są przewody lub płaty folii metalowej, przez które płynie prąd elektryczny. Uzupełnieniem grzejników jest system kontrolno-sterujący, który ułatwia obsługę systemu. Ciepło kierowane jest w dół, ku podłodze, ogrzewając stopy wiernych, po czym odbija się od powierzchni podłogi i unosi do góry.

Ogrzewanie ławkowego może być realizowane również przy pomocy np. promienników niskotemperaturowych. Można je też wykorzystać do miejscowego podniesienia temperatury w innych miejscach – np. w konfesjonale, prezbiterium, na chórze.

Ogrzewanie akumulacyjne
Sercem systemu są ogrzewacze akumulacyjne – statyczne lub dynamiczne, które magazynują ciepło w specjalnym bloku akumulacyjnym (przede wszystkim magnezytowym, rzadziej z cegieł szamotowych) korzystając z tańszej taryfy, oddają je zaś wtedy, gdy jest ono potrzebne.

Piece ze statycznym rozładowaniem, emitujące ciepło część poprzez konwekcję, do regulacji której wykorzystywany jest termostat, część – poprzez promieniowanie. Urządzenie pobiera chłodne powietrze dołem, po czym – po ogrzaniu go od bloku – przekazuje do pomieszczenia Nie dają możliwości regulowania ilości jego emisji – zbyt duża jego ilość powoduje przegrzanie wnętrza, które skutkuje otwieraniem drzwi, a tym samym przyczynia się do zwiększenia strat ciepła i wyższych kosztów eksploatacji.

Większy komfort dają piece z dynamicznym rozładowaniem. Wbudowany wentylator promiennikowy sprzężony z termostatem umożliwia regulowanie wysokości temperatury i utrzymanie jej na zadanym poziomie. Efektywność urządzeń podnosi też znajdująca się w ich wyposażeniu automatyka sterująca i rozładowująca, możliwe jest też wyposażenie tego rodzaju systemu grzewczego w czujnik pogodowy, sterownik centralny i grupowy, regulatory temperatury pomieszczenia itp. Procesami ładowania pieców sterują regulatory pogodowe zapewniające optymalny poziom gromadzenia ciepła z uwzględnieniem zmian temperatury zewnętrznej. Urządzenia są stosunkowo ekonomiczne w eksploatacji, dostępne w różnych mocach i wielkościach, estetycznie wykonane (w neutralnych kolorach lub okładzinach marmurowych). Pobierają tylko tyle prądu, ile potrzeba im do zapewnienia wymaganego komfortu cieplnego, co zapewnia oszczędności. Przy wyższych temperaturach zewnętrznych zużywają odpowiednio mniej energii elektrycznej. Mogą służyć jako podstawowe lub dodatkowe źródło ciepła w pomieszczeniach o różnej kubaturze.

Ogrzewanie podłogowe
Wodne ogrzewanie podłogowe należy do ogrzewań niskotemperaturowych. Dominująca część energii (ponad 70%) oddawana jest do pomieszczeń na zasadzie promieniowania, pozostała część natomiast poprzez konwekcję. Źródłem ciepła mogą być kotły na paliwo stałe, gazowe, olejowe, kondensacyjne, a także odnawialne źródła energii, jak np. pompa ciepła, kolektory słoneczne itp. Czynnikiem grzewczym jest woda, rozprowadzana przy pomocy systemu rurek po pomieszczeniu. Powierzchnia podłogi wykończona może być każdym materiałem o dobrej przewodności cieplnej. Polecane są przede wszystkim kamień, płytki ceramiczne oraz gresowe.

W przypadku elektrycznego ogrzewania podłogowego elementem grzejnym są kable zasilane jedno- lub dwustronnie, a źródłem energii - prąd elektryczny. W skład systemu - poza elementami grzejnymi - wchodzi automatyka sterująca w postaci termostatów (wyposażonych w czujnik powietrzny lub podłogowy albo obydwa, z możliwością programowania), zegarów sterujących, programatorów.

Ogrzewanie podłogowe zapewnia zbliżony do optymalnego rozkład temperatur (cieplej przy podłodze, chłodniej przy suficie), temperatura jest równomiernie oddawana przez całą powierzchnię podłogi, znacząco zmniejsza się ilość kurzu unoszącego się w pomieszczeniach.

Pewnym mankamentem wodnego ogrzewania podłogowego jest jego wyższa – w porównaniu z elektrycznym – bezwładność cieplna. Jednak zastosowanie automatyki pozwala na zaprogramowanie czasu załączenia się instalacji, a tym samym osiągnięcie komfortu cieplnego wtedy, gdy jest on potrzebny.