Fot. DuPont Różnorodność nadaje życiu smak a dokonując wyborów dobrze jest mieć kilka możliwości. Nie inaczej jest w przypadku doboru odzieży chroniącej przed działaniem wysokiej temperatury i płomienia, która ma za zadanie zapewnić pracownikowi bezpieczeństwo. Jednak w tej sytuacji absolutnie niezbędne jest dokładne zrozumienie różnic między dostępnymi rozwiązaniami.

Niepalne czy uniepalnione poprzez impregnację?

Nie ma wyraźnego rozróżnienia między terminami „niepalny” i „uniepalniony”, co często wywołuje dezorientację wśród niektórych nabywców odzieży ochronnej i użytkowników końcowych. Aby rozwiać wątpliwości, Międzynarodowy Komitet Jedwabiu Sztucznego i Włókien Syntetycznych (CIRFS), organizacja reprezentująca europejski przemysł włókien syntetycznych, stara się sformułować oficjalną definicję pojęć zawierających słowa „niepalny”, „uniepalniony”, „naturalnie niepalny” lub „poddany impregnacji”. Obecnie powszechnie stosowane są następujące definicje:

Tkanina niepalna i tkanina uniepalniona poprzez impregnację to dwa terminy używane do opisu materiału, który po usunięciu źródła ognia sam zgaśnie.

Różnica między naturalnie niepalnym włóknem tkaniny, a włóknem niemającym naturalnej odporności na działanie płomienia polega na tym, że w pierwszym przypadku właściwości ochronne są wrodzoną i nieodłączną cechą polimeru lub włókna, z którego jest wykonana tkanina, natomiast w drugim przypadku po wytworzeniu włókna zastosowano obróbkę chemiczną opóźniającą palenie.

W przypadku tkanin niepalnych naturalna odporność na działanie płomienia jest przede wszystkim konsekwencją właściwości włókna, a własności przędzy i konstrukcja tkaniny mogą ją dodatkowo zwiększać.

Fot. DuPont

Naturalna niepalność czy impregnacja?

Gdy tkanina oferuje naturalną ochronę oznacza to, że została wykonana z włókien, takich jak Nomex®, których struktura czyni je z natury odpornymi na działanie płomienia. Właściwości te są częścią struktury włókna, dlatego nie można ich usunąć w trakcie prania i konserwacji. Dzięki temu odzież zapewnia jednakową ochronę przez cały okres użytkowania ubrania. Zaletą tego typu tkanin jest trwałość ochrony pomimo ewentualnego nieprzestrzegania instrukcji czyszczenia podanych przez producenta.

W przypadku tkanin uniepalnionych, nazywanych także powlekanymi tkaninami uniepalnionymi, w celu uzyskania właściwości ochronnych stosuje się obróbkę chemiczną. Substancje chemiczne są często „aktywowane” przez wysoką temperaturę, wytwarzając warstwę zwęgloną i gazy, które przez pewien czas powstrzymują palenie. W przypadku zastosowania tkanin uniepalnionych należy pamiętać o ich ograniczeniach polegających na tym, że działanie zastosowanych chemikaliów może zmienić się lub zostać wyeliminowane przez czynniki zewnętrzne, takie jak pranie, działanie wysokiej temperatury lub substancji chemicznych. Tkaniny, które nie są naturalnie niepalne, chronią przed gorącem i płomieniem jedynie przez określony czas, tj. maksymalnie przez podaną liczbę cykli prania. Użytkownik musi jednak ściśle przestrzegać instrukcji podanych przez producenta – w przeciwnym razie istnieje ryzyko pogorszenia właściwości ochronnych, co mogłoby narazić pracownika na niebezpieczeństwo.

Europejskie wymagania prawne

Głównym zadaniem odzieży ochronnej jest zapewnienie pracownikowi ochrony przed działaniem wysokiej temperatury i płomienia. Przez cały okres użytkowania ubranie nie powinno się palić, topić ani rozpadać w kontakcie z płomieniem. Dodatkowo odzież powinna zapewniać wymagany poziom ochrony termicznej odpowiedni do zagrożenia, na jakie pracownik może być narażony. Przed wprowadzeniem na rynek unijny, odzież musi przejść szczegółowe testy, przekraczając wyznaczony poziom, aby mieć pewność, że pracownik będzie odpowiednio chroniony. W świetle unijnych przepisów prawnych, użytkownik końcowy, aby był skutecznie chroniony przez wyposażenie ochronne, zgodnie z pierwszą dyrektywą, musi zadbać o przeprowadzenie oceny ryzyka, która pozwoli określić właściwy wymagany poziom ochrony i zakupić środki ochrony indywidualnej zgodne z drugą dyrektywą:

-Dyrektywa 89/656/EWG w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników korzystających z wyposażenia ochronnego określa obowiązki pracodawców w zakresie BHP pracowników w postaci przeprowadzenia oceny ryzyka, bezpłatnego zapewnienia odpowiednich środków ochrony indywidualnej i przeszkolenia.

-Dyrektywa 89/686/EWG w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do środków ochrony indywidualnej określa procedury wprowadzania na rynek środków ochrony indywidualnej od fazy produkcji do certyfikacji potwierdzającej ich zgodność z podstawowymi wymaganiami w celu zapewnienia bezpieczeństwa użytkownikom wyposażenia ochronnego. Dyrektywa 89/686/EWG wprowadza podział środków ochrony indywidualnej na trzy grupy pod względem ich przynależności do kategorii ryzyka związanego z ich użytkowaniem.

Kategoria I Obejmuje środki ochrony indywidualnej o prostej konstrukcji, np. rękawice ogrodnicze i okulary przeciwsłoneczne, przeznaczone do ochrony przed zagrożeniami, których skutki są stopniowo narastające. Użytkownik jest w stanie sam ocenić skuteczność ochrony i w porę zidentyfikować zagrożenie.

Kategoria II Obejmuje środki ochrony indywidualnej o pośredniej konstrukcji, tzn. takie, które nie należą do I lub III kategorii. Środki ochrony indywidualnej kategorii II zapewniają pośredni poziom ochrony.

Kategoria III Obejmuje środki ochrony indywidualnej o złożonej konstrukcji przeznaczone do ochrony przed zagrożeniem życia lub zagrożeniami, które mogą spowodować poważne i nieodwracalne obrażenia ciała. Użytkownik nie jest w stanie w porę zidentyfikować zagrożenia. Do kategorii III należy m.in. odzież chroniąca przed działaniem wysokiej temperatury i płomienia.

Dodatkowo, środki ochrony indywidualnej wprowadzane na rynek Unii Europejskiej muszą także posiadać oznakowanie CE, które oznacza zgodność ze wszystkimi postanowieniami odpowiednich dyrektyw. Do wyposażenia ochronnego muszą również zostać dołączone informacje producenta, stanowiące integralną część oceny zgodności wyposażenia ochronnego. Dokonując wyboru odzieży chroniącej przed czynnikami termicznymi, można napotkać szereg różnych norm. Dobrze jest znać ich znaczenie i orientować się w metodach badań, jakie produkt musi przejść, aby spełnić wymagania danej normy. Poniższa tabela przedstawia najważniejsze normy.

Norma i zakres

EN ISO 15025 wraz z EN ISO 14116
Materiały, zestawy materiałów i odzież o ograniczonym rozprzestrzenianiu płomienia.

EN ISO 11612
Odzież ochronna — odzież do ochrony przed czynnikami gorącymi i płomieniem

EN ISO 11611
Odzież ochronna do stosowania podczas spawania i w procesach pokrewnych

IEC 61382-2 (wersja robocza EN 61482-2)
Prace pod napięciem — odzież chroniąca przed skutkami termicznego działania łuku elektrycznego

Znaczenie trwałości i komfortu

O efektywności odzieży ochronnej i jej przydatności w codziennym użytkowaniu decydują nie tylko względy bezpieczeństwa, ale również wygoda noszenia i wygląd. Odpowiedzialny producent odzieży zaoferuje pomoc przy jej zaprojektowaniu, oferując ubranie ochronne, które będzie atrakcyjne i wygodne przy jednoczesnym spełnieniu najsurowszych norm ochrony. Komfort nie oznacza luksusu, lecz umożliwia bardziej wydajną pracę i większe skupienie podczas wykonywania prac niebezpiecznych. Występują dwie podstawowe cechy, które wpływają na komfort pracownika, i które można obiektywnie zmierzyć:

Ciężar odzieży: Waga ubrania może zwiększać lub ograniczać wydajność pracownika, natomiast typ użytej tkaniny (tj. tkaniny naturalnie niepalnej lub tkaniny powlekanej) ma wpływ na całkowitą masę ubrania.

Odprowadzanie wilgoci: Przez odprowadzanie wilgoci rozumie się transfer pary wodnej lub potu z powierzchni ciała przez strukturę tkaniny. Badanie pocenia się za pomocą testu z użyciem podgrzewanej płytki (ISO 11092) mierzy opór materiału na przepuszczanie pary wodnej. Wartość ta jest wyrażona współczynnikiem Ret (opór przenikania pary wodnej wyrażony w m².Pa/W). Na skuteczność odprowadzania wilgoci przez materiał wpływa także jego przepuszczalność powietrza (badana przy użyciu metody określonej w normie ISO 9237). Przepuszczalność powietrza (wyrażona w l/m²/s) jest ważnym wskaźnikiem komfortu, ponieważ określa ilość powietrza przepływającego przez tkaninę i wokół skóry, aby dać poczucie suchości.

Równie ważnym elementem jest konstrukcja odzieży. Ma ona bezpośredni wpływ na odprowadzanie wilgoci i ogólny komfort użytkownika, i musi zostać uwzględniona przy określaniu odpowiedniego środka ochrony indywidualnej i jego dostawcy.

Relacje z dostawcą

Kupując odzież ochronną bezpośrednio od renomowanego producenta lub dystrybutora można oczekiwać, że będzie on w stanie doradzić nabywcy w wyborze rodzaju ubrania i jego właściwości ochronnych, aby zapewnić jak najlepszą równowagę pomiędzy komfortem i ochroną, na podstawie znajomości zagrożeń i metod pracy. Można również zaprojektować odzież na specjalne zamówienie, aby sprostać konkretnym potrzebom nabywcy. Należy koniecznie dopilnować, aby ubranie było wykonane zgodnie z obowiązującymi normami. Najlepiej, jeśli producent lub dostawca odzieży posiada znak CE lub jest członkiem programu DuPont^™ Nomex^® Partner.

Dokładna znajomość własnych potrzeb, obowiązujących norm oraz dostępnych rozwiązań ochronnych sprawi, że pracownicy będą odpowiednio zabezpieczeni w sytuacjach zagrożenia życia.