Fot. Fundusz Hipoteczny DOM
Jaki to budżet? Niewielki. Jak podaje ZUS, przeciętna miesięczna nominalna emerytura kształtowała się w czerwcu 2016 roku na poziomie 2082,47 zł brutto, czyli ok. 1727 zł netto. Na dodatek, mieszkania zajmowane przez seniorów są często stare, relatywnie duże i energochłonne, co rodzi konieczność napraw, remontów i generuje kolejne koszty. Oddzielną kwestią jest niedostosowanie mieszkań do potrzeb osób starszych. Mowa nie tylko o wyposażeniu mieszkania, ale przede wszystkim o warunkach cieplnych, sanitarnych i bezpieczeństwie.

Jakie bariery mieszkaniowe dotykają współczesnych seniorów? - Niskie emerytury powodują, że opłaty mieszkaniowe przerastają ich finansowe możliwości i stale nadwerężają domowy budżet. Ich mieszkania są energochłonne, często zaniedbane i niedostosowane do potrzeb osób starszych, schorowanych, czy niepełnosprawnych. Sami seniorzy, którzy chcą zachować samodzielność i autonomię, korzystają ze stacjonarnych usług medycznych lub doraźnej pomocy opiekuńczej, ale nie każdego z nich stać na taki wydatek. Tymczasem poza comiesięcznym świadczeniem emerytalnym budżet przeciętnego seniora nie notuje żadnych innych wpływów pieniężnych – mówi Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM.

Eksperci podkreślają, że usługi medyczne i opiekuńcze mogłyby być tańsze, gdyby były świadczone mobilnie, ale to wymagałoby wykorzystania nowych technologii. Już dziś mówi się o budowaniu „Smart connected homes”, czyli domów i mieszkań wykorzystujących technologie smart. Problemem jest dostępność tych mieszkań, a raczej ich brak. W opracowaniu„Mieszkalnictwo dla seniorów – wykorzystanie wartości ekonomicznej i nieruchomości seniora” opublikowanym w 2017 roku czytamy, że w samej Unii Europejskiej potrzebna jest adaptacja ok. 2 mln domów w taki sposób, by spełniały one potrzeby osób o ograniczonej sprawności. Od czego zacząć?

Polityka mieszkaniowa państwa

Państwo powinno wspierać rozwój mieszkalnictwa senioralnego w wielu aspektach. Po pierwsze należałoby przystosować domy i mieszkania do potrzeb seniorów w taki sposób, by zapobiegać ich wykluczeniu i jednocześnie zachowywać autonomię osób starszych. Państwo powinno tworzyć warunki do wspierania inicjatyw, które zwiększałyby dostępność takich mieszkań. Ze wspomnianego raportu wynika również, że polityka mieszkaniowa, realizowana na poziomie Państwa, powinna inspirować władze lokalne do szeregu działań, dzięki którym powstawałyby nieruchomości odpowiadające na potrzeby emerytów. Po pierwsze -specjalne mieszkania niezależne dostosowane do trybu życia osób starszych i niepełnosprawnych, po drugie - budynki z mieszkaniami specjalnymi lub całe zespoły mieszkaniowe, wyposażone w zespół usługowo-kulturalny i serwis pielęgniarski, po trzecie - budynki wspólnot emeryckichz bogatym programem usług i urządzeń, które służyłyby pielęgnacji, zaopatrzeniu, czy rozrywce, ale również domy rencistów, czy domy opieki przeznaczone do długoterminowego pobytu. Konieczne jest również aktywizowanie instytucji finansowych do finansowania takich projektów kredytem oraz inicjowanie współpracy właścicieli takich obiektów- nie tylko z lokalnymi władzami, ale również organizacjami oferującymi wsparcie opiekuńcze i medyczne.

Środki zamrożone w nieruchomości

Podczas londyńskiej konferencji zorganizowanej w ramach projektu „Otoczenie przyszłości – przyszłość otoczenia” podkreślano, że szukanie nowych form uwalniania wartości ekonomicznej nieruchomości jest niezmiernie ważne. Uwolnienie kapitału „zamrożonego” w mieszkaniu pozwoliłoby na polepszenie sytuacji materialnej seniorów, ale również pokrycie kosztów związanych z opieką medyczną, opiekuńczą, czy pobyt emeryta w domu opieki. Jednym ze sposobów jest renta dożywotnia, która funkcjonuje w Polsce od blisko 9 lat, a na świecie (np. w Wielkiej Brytanii) jest rozwiązaniem znanym od ponad 25 lat.– Według Eurostatu polscy emeryci są właścicielami około 2,5 mln nieruchomości. Dodatkowo blisko 85 proc. gospodarstw domowych to nieruchomości własnościowe. Jeśli weźmiemy pod uwagę starzenie się polskiego społeczeństwa oraz słabą kondycję systemu emerytalnego, to możemy się spodziewać, że renta dożywotnia będzie cieszyć się coraz większym zainteresowaniem zarówno obecnych, jak i przyszłych seniorów – podkreśla Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM. Jak jest teraz? Z danych KPF wynika, że z rozwiązania skorzystało w Polsce ponad pół tysiąca seniorów. W Wielkiej Brytanii (według Equity ReleaseCouncil) blisko 400 tys. Brytyjczyków, a w Stanach Zjednoczonych (jak wynika z badań Equity ReleaseSchemes in the EU, NationalReverseMortgageLendersAssociations oraz Reverse Market Insight Inc.) blisko milion Amerykanów. – Od początku istnienia firmy wypłaciliśmy seniorom łącznie ponad 9 mln zł świadczeń pieniężnych. Według KPF, średnia wysokość renty dożywotniej w Polsce to 1000 zł miesięcznie, choć w Warszawie, Gdańsku i innych dużych miastach zdarzają się klienci, którzy otrzymują 2500-6000 zł co miesiąc. To jednak wciąż zbyt mała skala działania, by mówić o znaczącej poprawie życia seniorów. Większość osób starszych czeka na Ustawę o dożywotnim świadczeniu pieniężnym, my również – dodaje Robert Majkowski.

Jak zaadaptować mieszkanie dla seniora?

Dopóki polski rząd nie zajmie się Ustawą o dożywotnim świadczeniu pieniężnym,mieszkania typu smart home będą mało dostępne, a władze lokalne nie będą angażowały się (na dużą skalę) w budowanie lub dostosowywanie istniejących domostw do wymogów osób starszych - pozostają samodzielne prace remontowe i adaptacyjne. Co można zrobić? Najważniejsza jest wygoda i bezpieczeństwo. W domu seniora warto zainstalować system nagłego wzywania pomocy medycznej oraz monitoring zdrowia pacjenta. W sypialni dobrze zmienić łóżko na takie, które zapobiega powstawaniu odleżyn u osób przewlekle chorych i umożliwia ustawianie pozycji leżącego pod różnym kątem (od leżącej do siedzącej). W łazience i kuchni dobrze zamontować podnośniki i uchwyty umożliwiające podpieranie się podczas chodzenia. Samą łazienkę warto wyposażyć w maty antypoślizgowe oraz sprzęty umożliwiające higienę osób poruszających się o kulach, za pomocą chodzika lub na wózku inwalidzkim. – Większość z tych rozwiązań kosztuje, tymczasem seniorzy borykają się z problemami finansowymi. Z badania opinii, które przeprowadziliśmy wśród osób starszych, wynika że większość (bo aż 76,57 proc.) seniorów w Polsce ma problemy finansowe, a co trzeci emeryt nie może liczyć na pomoc finansową bliskich i jest zdany sam na siebie. Co piąty może liczyć na pomoc opieki społecznej, która również jest ograniczona – podsumowuje Robert Majkowski. Kto i kiedy zacznie uwzględniać potrzeby osób starszych? Nie tylko w kontekście mieszkania, ale również godnego życia?