Dachy spadziste, z uwagi na rodzaj pokrywającego je materiału, spełniają także istotną rolę bardzo sugestywnego środka wyrazu architektonicznego. Celem niniejszego artykułu jest porównanie podstawowych cech technicznych i użytkowych dwóch modnych aktualnie materiałów przeznaczonych do krycia dachów pochyłych – gontów bitumicznych i blach dachówkowych.

Wprowadzenie

Historia doskonalenia dachu związana jest ściśle z rozwojem technologii. Większość najstarszych, stosowanych już przed wiekami dachów, posiadała dwie wspólne, bardzo znamienne cechy: spadzistość połaci oraz niewielkie wymiary powtarzalnych, kryjących je elementów. Spadzistość dachu jest cechą naturalną, ułatwiającą odprowadzenie wód opadowych względnie śniegu. Natomiast krycie dachu drobnowymiarowymi, powtarzalnymi elementami, zmniejsza podatność dachu na drgania konstrukcji oraz niweluje jego deformacje pod wpływem zmian temperatury. Ułatwiony jest też transport materiału pokryciowego na miejsce budowy.

Tak więc gonty, najpierw kamienne, a następnie drewniane, były bez wątpienia pierwszymi dachowymi materiałami pokryciowymi. Z uwagi na swoje liczne zalety, rozwiązanie to było przez wieki stosowane i doskonalone. Wraz z postępem technologicznym wprowadzano nowe materiały – m.in. miedziane i ołowiane blachy pokryciowe.

Historia

Gonty papowe

Gonty bitumiczne „wymyślono” i wprowadzono do budownictwa na przełomie XIX i XX w. Ich historia jest ściśle związana z kolejnymi etapami rozwoju i doskonalenia papy, znanej już od końca XVIII w.

Zmiany stylów architektonicznych oraz rewolucja przemysłowa stworzyły potrzebę taniego materiału hydroizolacyjnego, który umożliwił by łatwe krycie dachów płaskich, „przy okazji” zastępując drogą blachę miedzianą.

Nie jest znany wynalazca papy! Przypuszczalnie została ona zastosowana jednocześnie w wielu miejscach. Początkowo były to zwykłe szmaty nasączone smołą drzewną. W roku 1892 amerykański chemik William Griscom nadał papie dzisiejszą formę – wpadł bowiem na pomysł produkowania jej w postaci podłużnego, ciętego na odcinki arkusza (wstęgi), zwijanego następnie w rulon.

W tym to mniej więcej czasie zaczyna się historia bitumicznych gontów papowych. Zadecydowały przypuszczalnie względy praktyczne. Masowe budownictwo mieszkaniowe wymusiło stworzenie taniej i lekkiej alternatywy dachówki. Papa generalnie nie nadaje się do krycia dachów o dużych pochyleniach połaci, jednak pocięta na drobne elementy o powtarzalnych kształtach staje się gontem – znakomitym zamiennikiem dachówki.

W pierwszych dwóch dekadach naszego stulecia gonty papowe szybko przyjęły się w USA oraz w zachodniej części Europy. Powtórny renesans ich popularności nastąpił na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych.

Blachy dachówkowe

Tłoczone, powlekane polimerami blachy przeznaczone do wykonywania pokryć dachowych popularnie nazywane „blachodachówkami”, są efektem postępu technologicznego (w metalurgii i chemii polimerów) w ostatnich dwudziestu latach. Jeszcze dziesięć lat temu na polskim rynku blachy uważane były za materiał dość ekskluzywny.

Pierwsze budynki z pokryciem omawianego typu zaczęły powstawać w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych. Tzw. blacha dachówkowa stała się „modnym” materiałem, często używanym do krycia dachów. Przyczyniła się do tego agresywna reklama oraz poprawa relacji cenowych złotówki w stosunku do walut wymienialnych.

Cechy techniczne

Gonty papowe

Otrzymywane są poprzez wycięcie odpowiednio przygotowanego rodzaju papy, zwanej także membraną bitumiczną. Osnowę stanowi wysokiej klasy welon z włókien szklanych o zwiększonej gramaturze. W procesie wykonywania bazowej membrany bitumicznej, wykorzystywane są specjalnie spreparowane asfalty przemysłowe o wysokiej twardości.
Wielu producentów stosuje asfalt plastomerowy (modyfikowany dodatkiem APP).

Zastosowanie tych asfaltów oraz „współdziałających” z nimi wypełniaczy, nadaje membranie dużą sztywność, odporność oraz trwałość, dzięki czemu wycięte z niej gonty są bardzo wytrzymałe na wpływ czynników atmosferycznych.

Na wierzchniej stronie gontów wtopiona jest trwała, kolorowa posypka, chroniąca asfalt przed destrukcyjnym działaniem promieni słonecznych, przy tej sposobności nadająca gontom estetyczny wygląd.

Pokrycie wykonane z gontów papowych waży zaledwie ok. 11–13 kg/m2 dachu. Jest to ok. 3–4 krotnie mniej niż masa pokrycia wykonanego z dachówek ceramicznych. Umożliwia to m.in. stosowanie belek konstrukcyjnych więźby dachowej o niewielkich (w porównaniu z innymi rodzajami pokryć) przekrojach. Nie bez znaczenia jest też fakt, że pokrycie wykonane z gontów papowych zastępuje dwie warstwy wykonane z papy tej samej klasy.

Gonty przeznaczone są do wykonywania wierzchnich warstw pokryć dachowych, przy pochyleniach połaci od 12° do 75°. Układa się je na pełnym poszyciu (np. deskowanie, sklejka), umożliwiającym mocowanie zszywek lub gwoździ. Gonty należy układać na podkładzie z jednej warstwy papy asfaltowej typu podkładowego, np. P64/1200, P 400/1200, lub innych równoważnych. Poszczególne pasy gontów mocuje się do podłoża w prosty i szybki sposób, za pomocą zszywek lub gwoździ papowych.

Blachy dachówkowe

Omawiany materiał pokryciowy przeznaczony jest dla dachów pochyłych, o nachyleniu większym niż 8–10°. Centralną część oferowanych blach stanowi zwykle rdzeń stalowy. Jest on najczęściej obustronnie pokryty powłoką cynkową. Na niej z kolei ułożone są kolejne warstwy: antykorozyjna, gruntująca i jako warstwa wierzchnia – powłoka z tworzywa sztucznego w dowolnym kolorze.

Coraz rzadziej stosowane są powłoki akrylowe. Wypierane są one z rynku przez droższe, ale znacznie lepsze (twardsze i bardziej trwałe) powłoki poliestrowe (przeznaczone głównie dla budynków mieszkalnych) oraz wykonane z PVF (zwiększona trwałość) lub Plastisolu (duża odporność na uszkodzenia mechaniczne).

Opracowana w fińskim koncernie Rautaruukki, wykonana na bazie poliuretanu powłoka o nazwie Pural, łączy najlepsze cechy wymienionych wyżej powłok. Odznacza się ona szczególnie wysoką odpornością na korozję, promieniowanie UV oraz na procesy starzenia.

Na polskim rynku dominują blachy produkowane w krajach skandynawskich (Finlandia i Szwecja). Stamtąd pochodzi też spora część gotowych asortymentów oferowanych w Polsce. O trwałości pokrycia blaszanego decyduje trwałość powłoki, zazwyczaj na 20–30 lat.

Gwarancja na produkowane lub sprzedawane blachy wynosi standardowo 10 lat. Podstawowe cechy techniczne większości blach dachówkowych są wzajemnie zbliżone. Jako rdzeń, większość producentów proponuje blachę stalową o standardowej grubości 0,5 mm. W przypadku blach aluminiowych najczęściej stosowaną grubością jest 0,6 mm. Na życzenie klienta oferowane są blachy grubsze – do 1,4 mm. Grubości antykorozyjnych powłok polimerowych są również bardzo zbliżone. Wynika to z wymagań technicznych stawianych przez stosowane materiały powłokowe oraz z ich finalnego przeznaczenia. Powłoki poliestrowe mają standardową grubość od 25 do 35 mm, plastisolowe od 175 do 200 mm, wykonane z PVF2 od 27 do 32 mm, a z Puralu – 50 mm.

Pokrycie dachu wykonane z blach dachówkowych posiada szereg bardzo korzystnych z punktu widzenia użytkownika cech. Jest bardzo odporne na korodujące czynniki atmosferyczne a przez to wyjątkowo trwałe.

Wymyślnie opracowany system złącz, zatrzasków, lokalnych przeprofilowań i kanalików kapilarnych gwarantuje mu całkowitą szczelność. Poprzez dużą głębokość tłoczenia (ponad 65 mm) blach, uzyskuje się znaczne zwiększenie wskaźników wytrzymałości produkowanych profili, co umożliwia m.in. zwiększenie rozstawu łat do ponad 5 m.

Dzięki swej lekkości pokrycia z blach dachówkowych wymagają jedynie lekkiej i prostej (a więc taniej) konstrukcji więźby dachowej. Ciężar jednego metra kwadratowego blach dachówkowych zależny jest od grubości i rodzaju rdzenia oraz rodzaju użytej powłoki. Dla rdzeni stalowych wynosi od 4,8 do 5,5 kg/m2, a dla rdzeni aluminiowych od 1,6 do 2,7 kg/m2. Dla rdzeni stalowych jest to prawie 10 krotnie mniej niż ciężar pokrycia wykonanego z dachówek ceramicznych.

Dachy wykonane z powlekanych blach dachówkowych są odporne na gromadzenie się na nich mchów i porostów. Nie wymagają zatem praktycznie żadnych zabiegów konserwacyjnych.

Porównanie podstawowych cech technicznych i użytkowych gontów papowych i blachodachówek przedstawiono w tabeli 1.

Podsumowanie

Analizując przedstawione powyżej informacje oraz dane zawarte w tabeli 1, można stwierdzić, że zarówno gont bitumiczny jak i blachodachówka, posiadają jako element pokrycia dachowego szereg wspólnych i niezaprzeczalnych zalet. Są to:
– wysoka estetyka pokrycia,
– łatwe i szybkie wykonawstwo,
– praktycznie bezodpadowe wykorzystanie materiału,
– niewielki ciężar pokrycia pozwalający na ekonomiczne zaprojektowanie elementów więźby dachowej,
– długa gwarancja producenta wynosząca 10 lat.

Blachodachówki mają wyraźnie większą trwałość od gontów bitumicznych (w przypadku zastosowania asfaltu plastomerowego trwałość obu rodzajów pokrycia jest porównywalna), bogatszą kolorystykę, są lżejsze i bardziej odporne na powstawanie nalotów pleśni i mchów.

Gonty papowe są za to tańsze, „cichsze” (dachy pokryte blachą bywają hałaśliwe w czasie deszczu) oraz (zdaniem autora) ładniejsze.
Prowadząc analizę porównawczą obu rodzajów pokryć, należy mieć na uwadze, że są one materiałem typu „niszowego”, co oznacza, że faktyczny zakres ich zastosowania jest stosunkowo ograniczony.

Tabela 1. Porównanie podstawowych cech technicznych i użytkowych gontów papowych i blachodachówek.


Długie jeszcze lata podstawowym materiałem pokryciowym dachów płaskich będzie papa, a pochyłych – dachówka ceramiczna. A więc podstawowym kryterium wyboru jednego z omawianych w niniejszym artykule materiałów pokryciowych, jest indywidualny gust projektanta oraz zasobność kieszeni inwestora. Zatem odpowiedzi na pytanie: „który z omawianych materiałów pokryciowych jest lepszy?”, po prostu nie ma, bo zbyt przypominałoby to dywagacje o wyższości świąt Bożego Narodzenia nad świętami Wielkiej Nocy.