Sprowadzanie wody do poziomu terenu, za pomocą rur spustowych, może ograniczyć zawilgocenie gruntu przy ścianach fundamentowych budynku i ograniczyć niebezpieczeństwo zawilgocenia elementów konstrukcji. Rodzaj zastosowanego układu rynnowego i rur spustowych o wymaganej średnicy zależy między innymi od kąta nachylenia połaci dachowej i powierzchni dachu. Przyjmuje się, że tzw. efektywna powierzchnia dachów, których kąt spadku połaci jest mały i nie przekracza 8–10° jest równoważna rzeczywistej powierzchni dachu. W przypadku dachów, których połacie nachylone są pod większym kątem, przyjmuje się zasadę, że zwiększenie kąta nachylenia połaci zmniejsza powierzchnię efektywną. Dzięki temu możliwe jest prawidłowe obliczanie ilości wód opadowych, jakie potencjalnie należy odprowadzić układem rynien i rur spustowych z dachu.

Kształty rynien

Rury spustowe wytwarzane są zwykle w odcinkach o przekroju okrągłym lub zbliżonym do czworokąta. W przypadku rur metalowych możliwe jest profilowanie powierzchni. Ma ono na celu usztywnienie elementu. W przypadku rur wykonanych z tworzywa sztucznego grubość ścianek rur jest znacznie większa (ok. 3–5 mm) i dlatego formowanie dodatkowych usztywnień jest zbędne. Także kształt rynny skutkuje późniejszymi warunkami jej użytkowania. Najpowszechniejsze są rynny o przekroju półokrągłym, produkowane w szerokościach 50, 75, 100, 125, 150 i 180 mm. Wykazują one dużą odporność na rozpieranie przez lód. Ponadto zapewniają one szybki przepływ wody i zwiększenie efektywności usuwania zanieczyszczeń z dachów i rynien. Rynny półokrągłe i półeliptyczne (te ostatnie w dwóch typach wymiarowych – 115×75 i 125×80) wykonuje się z wywinięciami górnych krawędzi w celu zwiększenia ich sztywności podłużnej. Natomiast rynny o przekroju trapezowym, skrzynkowym i w kształcie gzymsu zwykle nie wykazują dostatecznej sztywności i dla jej poprawy konieczne jest zwiększenie ilości haków montażowych. Ponadto płaskie dno rynny powoduje wolniejszy odpływ wody i często może ułatwiać gromadzenie się w rynnie zanieczyszczeń. Także podczas eksploatacji w okresie zimowym, rynny o płaskim dnie są bardziej narażone na rozpychanie przez lód. Najpowszechniejsze wymiary rynien kwadratowych to: 65, 112, 120 mm, natomiast rynny o profilu gzymsu produkowane są w trzech typach wymiarowych: 128×98, 152×98 i 165×127.

Rynny z blach stalowych z powłokami zabezpieczającymi

Najpowszechniej stosowane w ciągu ostatnich dziesięcioleci były rynny i rury spustowe wykonane z blachy stalowej o grubości 0,55–0,6 mm. Dla zabezpieczenia ich przed przedwczesnym zniszczeniem, na skutek korozji, powierzchnię blachy pokrywano powłokami z cynku lub cyny. O powszechności ich stosowania decyduje przede wszystkim niska cena i dostępność surowca. Formowanie rynien i rur spustowych było zadaniem blacharzy – dekarzy, od których solidności i wiedzy zawodowej często zależała sprawność instalacji odwodnieniowej. Zaufanie projektantów, natomiast sięgało na tyle daleko, że w projektach pomijano detale orynnowania obiektu i sposobu odprowadzania wód opadowych. Trwałość rynien i rur spustowych wykonanych z blach ocynkowanych określano na ok. 50 lat (w środowisku agresywnym nieco krótsza ok. 30 lat). Obecnie dostępne są także wyroby z blach nierdzewnych, powlekane cyną i lakierowane. Jako powłoki ochronne stosowane są także warstwy cynowo-tytanowe. Te ostatnie nadają elementom rynnowym srebrzystego, nie pokrywającego się oksydem wyglądu. Rynny z blach stalowych należą do stosunkowo tanich i trwałych rozwiązań.

Rynny z blach aluminiowych

Systemy rynnowe wykonane z tego materiału uważa się za rozwiązania lekkie i zapewniające znaczną trwałość. Stosowanie elementów z aluminium pozwala na bezawaryjną eksploatację rynien i rur spustowych przez okres ok. 70 lat. Nieco kłopotliwe jest natomiast łączenie poszczególnych elementów systemu, które przeprowadza się za pomocą nitów. Dodatkowo łączenia uszczelnia się, stosując masy plastyczne lub klej aluminiowy. Dla zabezpieczenia przed procesami utleniania materiału blacha aluminiowa najczęściej jest pokrywana powłokami zabezpieczającymi. Stosowane są wyprawy z emalii akrylowych lub z poliestru. Dzięki temu rynny aluminiowe oferowane są w kilkunastu kolorach. Pod względem kształtu formowane bywają jako skrzynkowe, trapezowe lub przypominające gzyms. Spotykane są także rynny pół zamknięte, tzn. posiadające w górnej części stosunkowo wąską szczelinę, do której wpływa woda odbierana z połaci dachu. Takie rozwiązanie poprawia sztywność rynny i ogranicza jej zniekształcenie w przypadku naporu lodu. Rynny aluminiowe wydają się być rozwiązaniem materiałowym, łączącym w sobie najlepsze cechy układów metalowych z trwałością antykorozyjną i niską ceną. Jedyną ich wadą wydają się być trudności podczas montażu – nitowanie połączeń.

Rynny z blach miedzianych i cynkowo tytanowych

Uważane są za najbardziej trwałe i szlachetne. Zwłaszcza, kiedy na powierzchni miedzi pojawi się powłoka patyny. Okres bezawaryjnej eksploatacji określa się na minimum 80–150 lat (min. 80 lat w środowisku przemysłowym). Wymienione materiały są niestety dosyć kosztowne. Dlatego wykonane z nich układy odwodnieniowe stosuje się głównie w budynkach reprezentacyjnych, o wysokich walorach architektonicznych. Także wykonawstwo rynien i rur z miedzi oraz ich montaż wymagają wysokich umiejętności rzemieślniczych i staranności. Poszczególne elementy łączy się ze sobą przez lutowanie. Blacha miedziana może być pokryta ogniowo powłoką z cynku lub wyprawami bezbarwnymi na emaliami styrenowo-akrylowymi. Układy wykonane z blach miedzianych nie mogą być mieszane z elementami rynien, bądź rur wykonanymi z innych metali. Przyspieszoną korozję miedzi może powodować sąsiedztwo aluminium lub stali. Dlatego orynnowanie miedziane należy stosować na dachach krytych dachówką ceramiczną lub blachą miedzianą. Materiałem o podobnych właściwościach są nowoczesne i coraz powszechniej stosowane blachy cynkowo-tytanowe (zawierające w stopie także dodatek miedzi). Dzięki wysokiej plastyczności materiału, z blach cynkowo-tytanowych można wykonywać elementy odwodnienia o skomplikowanych kształtach. Bezproblemowe jest także wykonywanie połączeń pomiędzy elementami systemu. Blachy cynkowo-tytanowe dostępne są w kolorze naturalnym (producent może także dostarczyć elementy patynowane). Ponadto rury spustowe i rynny z blach cynkowych, mogą być dostarczane z wykonanymi fabrycznie, w sześciu podstawowych kolorach, powłokami poliestrowymi, utrwalanymi piecowo.

Rynny z PCW

Wytwarzane są w technologii wytłaczania lub odlewania z wysokoudarowego, czyli odpornego na uderzenia nieplastyfikowanego polichlorku winylu. Dla poprawienia trwałości tworzywa i zwiększenia jego odporności na czynniki atmosferyczne, konieczne jest stabilizowanie tworzywa sztucznego kadmem lub ołowiem. Dodatkowo ich powierzchnie pokrywa się tlenkiem tytanu lub akrylem. Zabiegi te podnoszą odporność PCW na działanie promieni ultrafioletowych i opóźniają postępowanie procesów starzenia się materiału. Układy rynnowe z tworzywa sztucznego (PCW) wykazują wysoką odporność na działanie soli. Elementy systemów rynnowych z tworzyw sztucznych są łatwe w produkcji, a także nie wymagają nadmiernego nakładu pracy podczas montażu. Barwienie w masie tworzywa, gwarantuje, że drobne uszkodzenia elementów nie są widoczne. Uszkodzenia o większej głębokości można wypełnić specjalną pastą renowacyjną. Rynny kształtowane są jako półokrągłe lub skrzynkowe. PCW zapewnia niskie opory przepływu wody. Producenci oferują komplety składające się z wszelkich koniecznych do wykonania orynnowania elementów. Złożenie układu rynien i rur spustowych nie przysporzy trudności nawet osobom posiadającym zaledwie podstawową wiedzę techniczną. Dodatkową zaletą systemów z PCW jest stosunkowo wysoka sztywność elementów oraz niemożność ich odkształcenia podczas składowania lub transportu. Wprawdzie orynnowania z PCW nie ulegają korozji i są odporne na agresję środowiskową, ale kompromis między ceną i trwałością powoduje, że ich rzeczywisty okres ich użytkowania jest ograniczony. Przyjmuje się, że układy wykonane z PCW można eksploatować przez okres nie krótszy niż 50 lat. Dla większości zastosowań w budownictwie powszechnym, jest to czas zadowalający. W zamian za to, rynny i rury z PCW są tanie i niskoenergochłonne w procesie produkcji.

Podsumowanie

Jednoznaczne rozstrzygnięcie tytułowej kwestii nie jest sprawą łatwą. Każdy z materiałów obecnie stosowanych do wykonania systemów orynnowania posiada liczne zalety. Czynnikiem decydującym o wyborze zwykle pozostaje cena. Produkowane obecnie rynny spełniają w stopniu wystarczającym warunek długotrwałej, bezawaryjnej eksploatacji. Dostarczane w zestawach wraz z akcesoriami uzupełniającymi pozwalają wykonać prawidłowe i skuteczne odprowadzenie wody z dachu o każdym kształcie. Także różnorodność oferty pod względem kolorystycznym umożliwia wzajemne dopasowanie koloru dachu, orynnowania oraz koloru elewacji i stolarki otworowej, czyli tego wszystkiego co zwykliśmy nazywać obrazem architektonicznym budynku.