W Gdy zaczynają swoją wegetację na ścianach budynków, stają się utrapieniem inwestorów. Zmiany kolorystyczne powstałe na skutek wykwitów mineralnych, pojawiania się alg i grzybów nie mają znaczenia funkcjonalnego, ale zaledwie tylko wizualne i estetyczne, co bardzo często jest podstawą do roszczeń, reklamacji i zażaleń. Algi, grzyby i porosty są bez wątpienia wadą optyczną, wywołują plamy i przebarwienia. Mikroorganizmy mogą wywoływać częściowe szkody i zniszczenia mineralnych podłoży, wymurówki, betonu, kamienia, silikatu, dachówki betonowej oraz fug. Algi i grzyby mogą stanowić podłoże dla wtórnego zakażenia agresja mikrobiologiczną.

Uwarunkowania i przyczyny rozwoju.

Algi i grzyby to naturalne żywe organizmy naszego środowiska naturalnego. Są one od setek milionów lat składnikiem naszego ekosystemu. Choć są one w 100 % organizmami naturalnymi to mają one negatywny wpływ na estetykę elewacji, przez co nie są mile widzianymi gośćmi. Do egzystencji w eksponowanych miejscach wystarcza w praktyce wilgoć z powietrza i śladowe ilości substancji mineralnych, światło, CO2 i wiele innych. Szczególnie dobrze organizmy te czują się w miejscach, gdzie zapewnione są konieczne warunki dla ich rozprzestrzeniania się i wzrostu. Wilgotność odgrywa centralną rolę w rozprzestrzenianiu się alg i grzybów.

Położenie obiektu ma bardzo znaczący wpływ na potencjalne zakażenie obiektu, co wynika także ze zróżnicowanych stosunków cieplno-wilgotnościowych. Szczególnie narażone są obiekty w pobliżu zbiorników wodnych, w dolinach, nad morzem, w depresjach i miejscach gdzie gromadzi się mgła, w okolicach kompostowisk, lasów i powierzchni uprawnych. Również drzewa i krzewy rosnące w pobliżu budynków zwiększają ryzyko wystąpienia podobnych zjawisk. Elewacje wysychają wolniej, co sprawia, że warunki do wzrostu mikroorganizmów są znacznie bardziej korzystne.

Nie każda elewacja jest w równym stopniu narażona na agresję mikrobiologiczną. Zarodniki grzybów oraz glonów rozsiewają się latem by później podczas chłodnej, wilgotnej jesieni następował ich błyskawiczny rozwój. Na stworzenie korzystnych dla ich rozwoju warunków ma wpływ wiele czynników, gdzie w gruncie rzeczy algi i glony nie są wymagającymi konsumentami. Przyspieszone narastanie i rozwój alg i grzybów uzależnione może być od wielu różnych czynników:
- zmiana globalnego klimatu w szczególności podniesienie się temperatury
- zmiana jakości powietrza poprzez wzrost CO2 i SO2
- zmiany w wartościach wilgotności powietrza
- zmiany zachodzące w naturze, rolnictwie, ogrodnictwie poprzez zwiększenie zastosowania środków nawożących np. NO2 lub np. zwiększanie upraw rzepaku.

Jednak najbardziej istotną przyczyną porastania jest: temperatura powierzchni oraz częstotliwość i długość trwania czasu zawilgocania powierzchni np. elewacji.

Rys. Bardzo zaawansowana agresja mikrobiologiczna na elewacji budynku mieszkalnego.
Względem stron świata korzystne warunki do rozwoju mikroorganizmów stwarzają elewacje zacienione (północne, północno-wschodnie) ale i również zachodnie z uwagi na zacinający deszcz (wiatry wieją zazwyczaj z zachodu). Elewacje, które wykazują małe nasłonecznienie wilgoć utrzymuje się na nich dłużej. Natomiast ściany zwrócone w kierunku południowym są najmniej narażone na agresję mikrobiologiczną, jest ona bowiem nie tylko nagrzewana przez słońce, ale również dezynfekowana przez promienie UV.

Kolejnym istotnym zagadnieniem jest obciążenie powierzchni fasady wilgocią wynikłą z powstawania tzw. punktu rosy oraz ze względu na wydłużony czas jej występowania na elewacjach. Zjawisko kondensowania pary wodnej może powodować większe szkody niż opady atmosferyczne z uwagi na dłuższy okres występowania, (które poza gorącymi miesiącami letnimi) zachodzi prawie cały rok. W dzień podczas wysokich i stabilnych temperatur otoczenia obciążenie wilgocią jest marginalne. Podczas spadku temperatury otoczenia wzrasta obciążenie wilgocią kondensacyjną na powierzchni elewacji. Wilgoć kondensując przekształca się z pary wodnej w skropliny czyli małe kropelki wody, które osadzają się na powierzchni elewacji. Ten fenomen ma miejsce najczęściej w okresach przejściowych np.: wiosna i jesień, gdzie w ciągu doby może dojść znacznych różnic temperaturowych otoczenia.

Rys. Najczęściej do zakażenia mikrobiologicznego dochodzi na fasadach wilgotnych i zacienionych.

Jak zapobiegać.

Zasadniczo należy podjąć kroki, pozwalające uchronić elewację przed inwazją alg i grzybów. Praktycznie każda elewacja może zostać w sprzyjających warunkach zaatakowana przez mikroorganizmy. Pozostaje więc przygotować się na taką ewentualność.

Po pierwsze należy chronić budynek przed nadmiarem rozpryskującej się wody. Takie zadanie spełni cokół z materiału możliwie hydrofobowego odpornego na mikroorganizmy.

Kolejnym kryterium powinno być wybór odpowiedniego tynku wierzchniego, mając na uwadze właściwości ich wrażliwość na porastanie. Najbardziej narażone mogą być tynki na bazie żywic syntetycznych bez dodatku biocydów, czyli preparatów glono- oraz grzybobójczych. Do szczególnie odpornych przeciw porastaniem można zaliczyć tynki silikatowe, w których spoiwem jest szkło wodne potasowe, charakteryzujące się wysokim pH, chroniącym tynk przed porastaniem glonami i grzybami oraz wykazujący się dużą paroprzepuszczalnością.

Warto też wiedzieć, że na tynkach wapiennych lub cem-wapiennych które również mają wysoki odczyn alkaliczny, nalot organiczny może się pojawi wiele lat po wykonaniu. Dzieje się tak dlatego, że wraz z upływem czasu zmienia się odczyn chemiczny podłoża. Wielu producentów, w celu ograniczenia rozwoju mikroorganizmów, dodaje do farb oraz tynków specjalne preparaty. Mogą to być biocydy „in can”, dodawane fabrycznie do produktów lub biocydy powłokowe, działające po utwardzeniu, nakładane na warstwę wykończeniową elewacji.

Zapobieganie oraz usuwanie skutków agresji mikrobiologicznej
W przypadku rozwiązań archtektonicznych należałoby wziąć pod uwagę:

- odpowiednie obróbki blacharskie i wystające okapy
- prawidłowo wykonane fugi oraz ich uszczelnienia
- prawidłowo zaplanowane i wykonane odprowadzenie liniowe wody opadowej
- zabezbieczenia przed tworzeniem się pary kondensującej
- zredukowanie zjawiska wypromieniowywania promieni podczerwonych np. poprzez zwiększenie okapów dachu.
- wytworzenie ochrony w strefie cokołowej budynków.

Fot. quick-mix
Gdy dostrzegliśmy na elewacji obecność mikroorganizmów, konieczne jest podjęcie działań mających na celu ich usunięcie. Zaatakowane powierzchnie zaleca się pokryć preparatem quick-mix Loba–Ex wyposażonym w dodatki tzw. dezaktywujące. Czynność tę powtarza się zależnie od stopnia zanieczyszczenia ścian. Następnie ściany należy dokładnie zmyć strumieniem wody pod możliwie małym ciśnieniem. Po wyschnięciu fasadę zaleca się pokryć środkiem zabezpieczającym quick-mix Lobaxin-S przed ponownym lub dalszym porastaniem agresją mikrobiologiczną. Po przeprowadzeniu kolejno tych czynności zaleca się pokrycie zabezpieczonej elewacji powłoką malarską zmniejszającą powstawanie ciągłego zawilgacania np. hydrofobowe farby fasadowe na bazie żywic silikonowych np. quick-mix Loba LX 350. Stosowane środki zapobiegawcze są środkami powierzchniowo czynnymi co oznacza, że po upływie paru lat ulegną wypłukaniu i zneutralizowaniu, dlatego trzeba się liczyć z koniecznością ponownego malowania elewacji, najczęściej w odstępie ok. 5 lat.

Jednak należy pamiętać, że nawet tak złożone rozwiązania nie wykluczają wszystkich możliwości porastania powierzchni w obliczu mnogości mutagennych organizmów. Ryzyko istnieje zawsze ! Zapobieżenie porostowi glonów na elewacjach z zespolonym systemem ociepleń nie jest z w/w powodów trwale możliwe. I to zarówno w przypadku bezspoinowych systemów ociepleń, jak i na innych wentylowanych od tyłu „zimnych elewacjach z lub też bez izolacji cieplnej”!