Ze względu na charakter społeczno-gospodarczy prawa oraz zmieniającą się sytuację prawno-gospodarczą w Polsce, Ustawodawca umożliwił przekształcanie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. W tym celu wprowadził do polskiego porządku prawnego ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (Dz. U. z 2005 r. Nr 175, poz. 1459 ze zm.).


Zgodnie z powyższą Ustawą osoby fizyczne i prawne będące w dniu 13 października 2005 r. użytkownikami wieczystymi nieruchomości mogą wystąpić z żądaniem przekształcenia prawa użytkowania wieczystego tych nieruchomości w prawo własności. Jednakże z powyższym żądaniem nie mogą wystąpić użytkownicy wieczyści nieruchomości:
1) oddanych w użytkowanie wieczyste Polskiemu Związkowi Działkowców;
2) oddanych w użytkowanie wieczyste państwowym i samorządowym osobom prawnym, a także spółkom handlowym, w odniesieniu do których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego jest podmiotem dominującym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 185, poz. 1439 oraz z 2010 r. Nr 167, poz. 1129);
3) wobec których toczy się postępowanie administracyjne, mające na celu nabycie nieruchomości lub jej części pod inwestycję celu publicznego.

Z żądaniem przekształcenia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości, w prawo własności nieruchomości, mogą również wystąpić osoby fizyczne i prawne będące właścicielami lokali, których udział w nieruchomości wspólnej obejmuje prawo użytkowania wieczystego, a także spółdzielnie mieszkaniowe będące właścicielami budynków mieszkalnych lub garaży.

Przedmiotowa Ustawa daje możliwość przekształcenia użytkowania wieczystego również osobom, które uzyskały prawo użytkowania wieczystego lub udział w tym prawie po dniu 13 października 2005 roku, jednakże tylko w przypadku:
1) osób fizycznych i prawnych będących właścicielami lokali, których udział w nieruchomości wspólnej obejmuje prawo użytkowania wieczystego;
2) osób fizycznych, które uzyskały prawo użytkowania wieczystego na podstawie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz.279).

Należy zwrócić uwagę, iż z żądaniem przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości mogą również wystąpić osoby fizyczne i prawne będące następcami prawnymi osób, którym przysługiwało takie żądanie.
Przekształcenie użytkowania wieczystego następuje w wyniku wydania decyzji (po uprzednim złożeniu wniosku przez użytkownika wieczystego) przez:
1) starostę wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej – w przypadku nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, w tym również nieruchomości, w stosunku do których prawo własności Skarbu Państwa wykonują inne państwowe osoby prawne;
2) wójta, burmistrza, prezydenta miasta, zarząd powiatu albo zarząd województwa – odpowiednio w przypadku nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego.

W decyzji o przekształceniu użytkowania wieczystego w prawo własności, właściwy organ ustala opłatę z tytułu przekształcenia. Wysokość opłaty organ ustala na podstawie odpowiednich przepisów ustawy o gospodarce nieruchomości:
1) w wysokości równej wartości nieruchomości;
2) na poczet opłaty zalicza się kwotę równą wartości prawa użytkowania wieczystego tej nieruchomości, określoną według stanu na dzień sprzedaży.

Na wniosek użytkownika wieczystego powyższą opłatę organ, który wydał decyzje rozkłada na raty na czas nie krótszy niż 10 lat (chyba że wnioskodawca wystąpi o krótszy okres) i nie dłuższy niż 20 lat. Wierzytelność z tytułu opłaty podlega zabezpieczeniu hipoteką przymusową na nieruchomości objętej przekształceniem.

Warto podkreślić, iż organ wydający decyzję o przekształceniu może udzielić bonifikaty od opłaty na podstawie:
1) zarządzenia wojewody (w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa);
2) uchwały właściwej rady lub sejmiku (w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego).

Należy zaznaczyć, że organ określający warunki przyznania bonifikaty, nie może uzależniać przyznania bonifikaty od poniesienia kosztów przez wnioskodawcę (m.in. koszt sporządzenia operatu szacunkowego nieruchomości i inwentaryzacji) wynikających z przygotowania do przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Koszty te ponosi organ administracji publicznej dokonujący przekształcenia (wyrok NSA z 5 kwietnia 2012 roku I OSK 16/12).

Osoba, na rzecz której zostało przekształcone prawo użytkowania wieczystego w prawo własności musi się liczyć z możliwością zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji, jeżeli przed upływem 5 lat, licząc od dnia przekształcenia, zbyła lub wykorzystała nieruchomość na inne cele niż cele, które stanowiły podstawę udzielenia bonifikaty. Nie dotyczy to zbycia na rzecz osoby bliskiej - zstępnych, wstępnych, rodzeństwa, dzieci rodzeństwa, małżonka, osoby przysposabiającej i przysposobionych oraz osoby, która pozostaje ze zbywcą faktycznie we wspólnym pożyciu, a także spółdzielni mieszkaniowej w przypadku ustanowienia odrębnej własności na rzecz członków oraz właścicieli lokali, którym przekształcono udział w prawie użytkowania wieczystego w prawo własności.