Fot. Flickr
Zazielenić dach można, korzystając z różnych gatunków traw, mchów, kwiatów, krzewów czy niskich drzew. Jednym z warunków, jakie muszą one spełniać, jest płytkie ukorzenienie – nie można ryzykować nasadzenia rośliny, której korzenie z czasem tak się rozrosną, że stworzą zagrożenie dla szczelności pokrycia dachowego.

Fot. FlickrGeneralnie, rośliny muszą być odporne na ekstremalne warunki pogodowo-siedliskowe – intensywne promieniowanie słoneczne, silny, wysuszający środowisko wiatr, duże wahania wilgotności oraz temperatur. Płaszczyzny dachów są latem zdecydowanie bardziej nagrzane niż otoczenie budynku, gleba na nich jest w większym stopniu narażona na wysuszenie; z kolei zimą panują na nich niższe temperatury. Dobór roślinności zależy ponadto od tego, w którym kierunku zorientowany jest dach zielony i w jakiej znajduje się strefie wietrznej i śniegowej. Dokładna analiza tego, skąd najczęściej wieją wiatry oraz jaka jest ich średnia siła, jest niezbędna, jako że wskutek ruchu powietrza zmniejszają się zdolności absorpcyjne roślin.

Fot. FlickrZdecydowanie niewskazane jest zazielenianie dachów roślinnością od odmiennych wymaganiach – nadmierna wilgotność zniszczy roślinność o niewielkich wymaganiach wegetacyjnych, stepową, z kolei jej niedobór doprowadzi do obumarcia roślinności potrzebującej regularnego nawadniania. Innym błędem jest mieszanie gatunków wymagających podłoża kwaśnego z tymi, które rozwijać się prawidłowo będą w środowisku zasadowym. Jeśli substraty glebowe, stanowiące podłoże dachu, nie zostaną odpowiednio dobrane, istnieje duże ryzyko obumarcia nasadzeń.

Roślinność ekstensywna

Projektowana jest na dachach pochyłych i skośnych, a także bardzo często na płaskich powierzchniach. Wymaga cienkiej warstwy substratu glebowego. To trawniki, barwne łąki, porosty, rośliny skalne. Dach ekstensywny można wykonać, samodzielnie nasadzając rośliny, lub ułatwić sobie prace poprzez zastosowanie mat z zakorzenioną roślinnością.
Konstrukcja z systemem ekstensywnym, od której oczekuje się minimalnych wymogów pielęgnacyjnych ze strony inwestora, pociąga za sobą konieczność wyboru roślin zdolnych przetrwać w trudnych warunkach, dobrze znoszących wysokie i niskie temperatury oraz długotrwały brak dostępu do wody. Do pożądanych cech roślin należą zdolność do samodzielnego utrzymywania i rozwoju, niemal całkowity brak potrzeb pielęgnacyjno-konserwacyjnych, a także wyeliminowanie konieczności zapewnienia sztucznego systemu nawadniania. Muszą też być dostosowane do panującego w Polsce klimatu. Na dachach ekstensywnych najczęściej sadzone są sukulenty, czyli rośliny znakomicie przystosowane do egzystowania w środowisku z ograniczonym dostępem do wody. Charakterystyczną ich cechą jest zdolność magazynowania wody.
Należy bardzo uważać, by ich korzenie nie „stały” w wodzie, a nadmiar wilgoci niezdolny do wchłonięcia przez rośliny musi być skutecznie odprowadzony. W przypadku tych sukulentów – podobnie jak ma to miejsce z gatunkami uprawianymi w domach – największym błędem jest zbyt intensywne nawodnienie. Dzięki specyficznej budowie (mają tzw. miękisz wodny, czyli specyficzną tkankę wodną umożliwiającą im magazynowanie wilgoci, który znajduje się w liściach lub łodygach – stąd podział na sukulenty liściowe i pędowe. Rośliny te potrafią minimalizować straty wody wskutek czynnego parowania wody z nadziemnych ich części, czyli transpiracji, gdyż dysponują grubą warstwą wosków i kutykuli) i doskonałym właściwościom regeneracyjnym, sukulenty błyskawicznie odzyskują formę, jeśli zostaną przesuszone. Natomiast zbyt duża ilość wody może je zniszczyć bezpowrotnie.

Fot. FlickrDo często wybieranych sukulentów należą wszelkie odmiany rozchodnika (Sedum) – roślin z rodziny gruboszowatych. Istnieje kilkaset gatunków rozchodnika – do ich walorów należy łatwość upraw, samoregeneracja, atrakcyjny wygląd.

Roślinne dywany – w odcieniach zieleni, bieli, żółci, różu itp. - to częsty widok na dużych płaszczyznach – są zarówno estetyczne i efektowne, jak również lekkie, tanie i proste w utrzymaniu. Wymagają pielęgnacji do chwili utworzenia się zwartego kobierca – później wystarczy przeprowadzać zabiegi konserwacyjne właściwie jedynie raz w roku.

Sukulentom towarzyszyć mogą inne gatunki roślin o podobnych, minimalnych wymaganiach wegetacyjnych – np. wyższe rodzime trawy i byliny. Są to m.in. gatunki mchów (np. płonnik włosisty, pędzlik pospolity czy skalniaczek szary) i zimnotrwałe, niskie gatunki traw (np. drżączka średnia, czerwona, owcza i popielata kostrzewa, szczotlicha siwa – które wyróżnia wysoka wytrzymałość i błyskawiczna regeneracja po wysuszeniu), krwawnik pospolity, rumianek pospolity, macierzanka piaskowa i wczesna, czyściec wełnisty, goździk kartuzek, dzwonek okrągłolistny, lawenda czy ukwap dwupienny. Niewątpliwie zaletą tych roślin jest minimum zabiegów pielęgnacyjnych oraz zdolność do samoregeneracji. Pożywka dla ich wegetacji jest generowana przez naturalne procesy środowiska w podłożu.

Fot. Flickr

Roślinność intensywna

Dzięki niej tworzymy tzw. ogrody dachowe i zielone tarasy. System intensywny wymaga zaprojektowania odpowiednio wilgotnego środowiska i do niego należy odpowiednio dobierać roślinność. O ile roślinność ekstensywna jest zasadniczo niska i lekka, o tyle w przypadku zazieleniania intensywnego wykorzystywane są zarówno rośliny niskie, jak i wysokie. Roślinność tę cechują większe wymagania wegetacyjne i pielęgnacyjne. Są w stanie przetrwać okresową suszę, wymagają jednak regularnego zapewnienia odpowiedniej ilości wody i substancji odżywczych, które na ogół są zapewniane przez automatyczne systemy nawadniania.

Można je też podlewać ręcznie, korzystając z węży ogrodowych. Dobrze rozwijają się na żyznych i dobrze przepuszczalnych podłożach.

Dach intensywnie zielony jest bardzo dużym obciążeniem dla stropu i wymaga jego odpowiednio mocnej konstrukcji. Zarówno na etapie projektowania, wykonawstwa, jak i użytkowania i pielęgnacji jest rozwiązaniem kosztownym, bez wątpienia jednak efektownym. Pozwala stworzyć na dachu zieloną oazę, własny, niepowtarzalny raj z romantycznymi altanami, oczkami wodnymi uroczymi zakątkami.

Fot. FlickrDecydując się na dach zielony intensywny, mamy do wyboru zazielenianie intensywne wysokie i intensywne niskie. W obu przypadkach inwestor dysponuje szeroką gamą bylin, krzewów i traw. Zazielenianie intensywne wysokie uwzględnia możliwość zaprojektowania nasadzeń w postaci drzew (choć ich liczba powinna być ograniczona); intensywne niskie ogranicza się do trawników, krzewów i bylin. Przestrzeń mogą wypełnić np. berberysy, bukszpany, złocienie i rośliny cebulowe, goździk siny, kocimiętka Faassena, lawenda wąskolistna, liliowiec ogrodowy, rozchodnik okazały, karłowate i płożące odmiany jałowca, powojniki, karłowate gatunki sosen, świerków tawuły japońskiej, żywotników i traw, wierzba płożąca.

Warto pamiętać, że dobór roślin i ich lokalizacja determinowane są grubością substratu w danym miejscu. O ile trawnik wymaga jego warstwy o grubości oscylującej wokół 20-25 cm, o tyle, planując większe nasadzenia – np. drzewa czy krzewy – należy przewidzieć jej minimum kilkadziesiąt cm. Ponadto, przy projektowaniu rozmieszczenia roślin konieczne jest uwzględnienie elementów konstrukcyjnych, znajdujących się na dachu, a także samej konstrukcji stropodachu. Roślinność cięższa i wymagająca grubszej warstwy podłoża powinna być planowana w miejscach o podwyższonej nośności (np. tuż obok belek stropowych, w miejscach podciągów, wzmocnień).

Nie powinno się też nasadzać wysokiej roślinności w pobliżu świetlików czy wyłazów dachowych, ponieważ utrudni to korzystanie z tych elementów, a w przypadku świetlików wyższa roślinność może też ograniczać dostęp światła słonecznego do wnętrza.

Fot. FlickrZastanawiając się nad wyborem typu systemu intensywnego, należy wziąć pod uwagę wymagania stosowanej roślinności, które mają bezpośredni wpływ na potrzeby pielęgnacyjne zielonej przestrzeni. System niski jest łatwiejszy (i tańszy) w utrzymaniu od wysokiego, gdyż dedykowana mu roślinność ma nieco mniejsze wymagania odnośnie regularnej konserwacji oraz dostarczania wody i odżywczych substancji.

Choć bardziej skomplikowany, wymagający i kosztowny, system intensywny pozwala atrakcyjnie kreować przestrzeń. Niemal nieograniczona gama gatunków roślin, które można wykorzystać w jego ramach sprawia, że na dachu można wyczarować przepiękny, tajemniczy, tonący w chmurach ogród marzeń, zachwycający różnorodnością kolorów i kształtów krajobrazu.

Zielone tarasy stają się przestrzenią idealną dla celów rekreacyjnych – odpoczynku, biesiady, a nawet biznesowych spotkań. Swobodna i relaksująca atmosfera, jaka panuje w „podniebnych” ogrodach, pozwala uciec od zgiełku miasta, wszechobecnego betonu, szkła i stali. To tutaj można – nie wyjeżdżając z miasta – zresetować organizm i doładować akumulatory. Odpowiednio dobrana roślinność cieszy oko i koi zmysły, co ma niebagatelne znaczenie we współczesnym świecie.

Fot. Flickr

Wymagania pielęgnacyjne

Jak już wspomniano, zakres niezbędnych czynności pielęgnacyjnych oraz ich intensywność zależą od tego, z jakim rodzajem dachu mamy do czynienia. Dach ekstensywny cechują najmniejsze wymagania, pośredni jest dach intensywny niski, natomiast zazielenienie w systemie intensywnym wysokim pociąga za sobą obowiązek regularnej, systematycznej pielęgnacji o dość szerokim spektrum.

W obu przypadkach, dopóki roślinność się nie zakorzeni i rozrośnie, należy regularnie (na ogół co miesiąc) uzupełniać warstwę substratu glebowego. Gdy dach zostanie już całkowicie pokryty roślinami, warstwę substratu uzupełnia się w miarę potrzeb. Tak samo postępujemy z roślinnością – dodajemy nasadzenia do momentu, aż powierzchnia będzie nimi porośnięta w satysfakcjonującym nas stopniu. I jeśli chodzi o dach ekstensywny, to praktycznie koniec regularnej konserwacji. Nie kosimy nawierzchni, porastająca ją roślinność nie wymaga również przycinania. 1-2 razy w roku usuwamy chwasty i samosiejki, a także śmieci naniesione przez wiatr lub pozostawione przez ludzi.

Odmiennie rzecz się kształtuje w przypadku dachu intensywnego. Roślinność, by rozwijała się prawidłowo i cieszyła oko, wymaga systematycznej, zaawansowanej pielęgnacji, obejmującej m.in. regularne nawożenie (wiosną i jesienią), koszenie, przycinanie, plenie oraz, oczywiście, nawadnianie.

Fot. FlickrW okresie wzrostu i kwitnienia roślin regularnie należy usuwać samosiejki i chwasty, tak by zapewnić właściwej roślinności swobodny dostęp do słońca oraz znajdujących się w glebie substancji odżywczych. Podobnie systematycznie usuwamy wszelkiego rodzaju śmieci i odpady czy to pozostawione przez ludzi, czy naniesione przez wiatr. Zielone ogrody i tarasy, jako przestrzenie zagospodarowane pod kątem rekreacyjno-użytkowym, muszą być estetyczne i pozbawione szpecących krajobraz elementów. Usuwamy nie tylko śmieci – regularnie grabimy liście, pozbywamy się przekwitłych kwiatów, uschniętych gałązek itp.

Jeśli chodzi o intensywność nawadniania, to w przypadku dachu ekstensywnego jest ona znikoma. Wymagane jest regularne podlewanie wyłącznie w pierwszym okresie po wykonaniu konstrukcji, niezbędne dla prawidłowego wykiełkowania nasion, zakorzenienia się roślin i ich wzrostu; w późniejszych okresach można podlać powierzchnię w przypadku, gdy mamy do czynienia z długotrwałą suszą. Zdecydowanie inaczej wygląda to w przypadku dachu intensywnego. Tworząca go roślinność wymaga regularnego nawadniania, najczęściej realizowanego za pomocą automatycznego systemu podlewania; należy systematycznie zapewniać roślinom odpowiednią ilość wody i substancji odżywczych. Systemy automatycznego nawadniania ułatwiają dbanie o ogród, jednak wymagają regularnej konserwacji i kontroli sprawności (nawet kilka razy w miesiącu).