Z najnowszych danych opublikowanych przez Instytut Ochrony Środowiska – PIB wynika, że 75 proc. kotłów na biomasę i 30 proc. pomp ciepła wpisanych na listę Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM) – kluczowe narzędzie programu „Czyste Powietrze” – nie ma przypisanego numeru EPREL, czyli unijnego numeru rejestracyjnego wymaganego prawem dla urządzeń objętych etykietowaniem energetycznym. Tymczasem rejestracja urządzeń grzewczych w bazie EPREL jest podstawowym warunkiem dopuszczenia ich do obrotu na terenie UE, a brak tego wpisu oznacza, że produkt nie może być finansowany ze środków publicznych w żadnym programie krajowym ani unijnym.

---

Systemowe naruszenie prawa unijnego

Organizacje branżowe – Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC), Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPIUG) i Związek Pracodawców AGD i HVAC APPLiA Polska – ostrzegają, że brak wpisu w bazie EPREL (European Product Registry for Energy Labelling) to nie jest zwykły błąd administracyjny, ale naruszenie przepisów unijnych dotyczących etykietowania energetycznego i wprowadzania urządzeń do obrotu.

Obowiązek wpisu do unijnej bazy EPREL wynika z art. 12 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1369 w sprawie etykietowania energetycznego. Ponieważ Lista ZUM jest oficjalnym narzędziem wykorzystywanym przez NFOŚiGW do weryfikacji urządzeń kwalifikujących się do dofinansowania w programie „Czyste Powietrze”, instytucje publiczne mają obowiązek zapewnić, że wszystkie produkty znajdujące się na tej liście spełniają wymogi prawa UE, w tym wymóg rejestracji w bazie EPREL. Każdy produkt objęty obowiązkiem etykietowania energetycznego musi być w niej zarejestrowany przed wprowadzeniem do obrotu. Brak wpisu oznacza, że produkt nie jest dopuszczony do sprzedaży na rynku UE. Branża od miesięcy apelowała o uregulowanie sytuacji i przywrócenie wiarygodności listy ZUM.

– Dopłaty do urządzeń grzewczych bez wpisu w EPREL to finansowanie produktów, które nie mają prawa być sprzedawane na rynku UE. Taka sytuacja trwa od wielu miesięcy i nie została do dziś skutecznie naprawiona przez administrację publiczną – podkreśla Paweł Lachman, prezes PORT PC.

Według analizy prawnej dostarczonej do MKIŚ, MRiT i NFOŚiGW przez organizacje branżowe na początku 2025 roku, finansowanie lub sprzedaż urządzeń bez wpisu do bazy EPREL nie są dopuszczalne w żadnym kraju UE i mogą skutkować odpowiedzialnością cywilną decydentów z instytucji realizujących programy wsparcia publicznego.

Geneza problemu i brak skutecznego nadzoru

Organizacje PORT PC, SPIUG i APPLiA Polska od początku 2025 roku apelowały do IOŚ–PIB, NFOŚiGW i MKiŚ o pilną weryfikację i uzupełnienie danych na liście ZUM kwalifikującej urządzenia grzewcze do dofinansowań. Dopiero po przedstawieniu w marcu 2025 roku szczegółowej analizy prawnej wskazującej na możliwość naruszenia przepisów wynikających z prawa unijnego, nastąpiła zmiana stanowiska – wcześniej przez kilka miesięcy NFOŚiGW utrzymywał, że wpis do EPREL to wyłączna odpowiedzialność producentów i dystrybutorów urządzeń grzewczych.

Zgodnie z aktualnym regulaminem, wszystkie produkty znajdujące się na liście ZUM muszą posiadać numer rejestracyjny z bazy EPREL do 15 grudnia 2025 roku (techniczny wpis – do 10 listopada).

Mimo że instytucje publiczne od wielu miesięcy są świadome skali problemu, zamiast czasowo wstrzymać finansowanie urządzeń bez numeru EPREL, zdecydowały się dać producentom i dystrybutorom dodatkowy, ponad półroczny okres na uzupełnienie wpisów – do 15 grudnia 2025 roku. Organizacje zwracają uwagę, że użyte przez IOŚ–PIB w komunikacie z 31 października sformułowanie „Aktualizacja wniosku po tym terminie wiąże się z ryzykiem czasowego zawieszenia urządzeń na liście” jest nieprecyzyjne i może wprowadzać w błąd, ponieważ prawo unijne nie przewiduje uznaniowości w przypadku braku wpisu do bazy EPREL. Po upływie tego terminu produkty bez wymaganego numeru EPREL nie powinny pozostać na liście ZUM ani być finansowane w nowych projektach.

W przypadku projektów już rozliczanych lub będących w trakcie rozliczeń, brak wpisu urządzeń do EPREL może prowadzić do zakwestionowania kwalifikowalności wydatków w audytach środków unijnych, z których finansowana jest obecna transza programu „Czyste Powietrze”.

– Mówimy nie tylko o dotacjach, ale o wprowadzaniu na rynek tysięcy urządzeń, które nie spełniają podstawowych wymogów prawnych UE. W tej sytuacji instytucje publiczne i organy kontrolne mają obowiązek natychmiast reagować, by zapewnić równe traktowanie firm i ochronę konsumentów – mówi Wojciech Konecki, prezes Związku Pracodawców AGD i HVAC APPLiA Polska.

Dane mówią same za siebie

Według danych Instytutu Ochrony Środowiska – PIB z 31 października 2025 r., bez numeru rejestracyjnego do bazy EPREL na liście ZUM figuruje obecnie 2 366 kotłów na biomasę oraz 802 pompy ciepła. Jak wskazują szacunki organizacji branżowych, odpowiada to 75 proc. wszystkich obecnie zakwalifikowanych do dofinansowań kotłów na biomasę z tej listy oraz 30 proc. pomp ciepła.

Oczywiście, brak numeru EPREL w rekordzie listy ZUM nie zawsze oznacza brak rejestracji w bazie EPREL, ale w praktyce wiąże się z bardzo dużym prawdopodobieństwem, że urządzenie  nie jest w bazie EPREL i formalnie nie jest dopuszczone do obrotu w UE.

Mimo to takie urządzenia wciąż mogą otrzymywać finansowanie z publicznych środków w ramach programu „Czyste Powietrze”, co stanowi naruszenie zasad unijnych dotyczących przejrzystości i wydatkowania funduszy publicznych. To poważnie podważa wiarygodność systemu dopłat w programie „Czyste Powietrze” oraz nadzoru nad rynkiem urządzeń grzewczych w Polsce.

– Jeżeli dany produkt nie jest zarejestrowany w bazie EPREL, nie powinien być w ogóle sprzedawany – ani z dopłatą, ani bez niej. Baza EPREL została stworzona dla ochrony konsumentów, żeby produkty wprowadzane na rynek w krajach członkowskich UE odpowiadały ustalonym normom jakościowym.  Potrzebne jest natychmiastowe i konsekwentne egzekwowanie obowiązujących przepisów wobec wszystkich producentów i równe stosowanie prawa przez instytucje nadzorujące rynek – podkreśla Janusz Starościk, prezes Stowarzyszenia Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPIUG).

Apel branży i zapowiedziane działania

PORT PC, SPIUG i Związek Pracodawców AGD i HVAC APPLiA Polska zapowiadają niezwłoczne przekazanie raportu do UOKiK i odpowiednich jednostek nadzorujących, wskazującego na systemowe naruszenie przepisów UE dotyczących etykietowania energetycznego i wykorzystania środków publicznych na finansowanie urządzeń, które nie spełniają wymogów dopuszczenia do obrotu.

Organizacje oczekują:
• natychmiastowego wstrzymania dopłat dla urządzeń bez numeru EPREL,
• publikacji listy urządzeń bez wpisu do EPREL wraz z nazwami producentów i dystrybutorów,
• pełnej weryfikacji listy ZUM przed końcem 2025 roku oraz podjęcia przez UOKiK działań kontrolnych wobec firm wprowadzających do obrotu niezgodne z prawem produkty.
Organizacje oczekują od MKiŚ oraz NFOŚiGW przedstawienia planu działań naprawczych i raportu z weryfikacji listy ZUM przed końcem roku. 
− Musimy mieć pewność, że lista ZUM odzyska wiarygodność i stanie się rzetelnym źródłem informacji o produktach rzeczywiście spełniających wymagania prawne i techniczne Unii Europejskiej – podkreślają wspólnie organizacje. − Egzekwowanie obowiązku wpisu do bazy EPREL to nie tylko formalność, lecz fundament uczciwej konkurencji i bezpieczeństwa konsumentów w całej Unii Europejskiej. 
[Źródło: PORT PC, SPIUG, APPLiA Polska]

Link do informacji IOŚ–PIB z 31 października 2025:
https://ios.edu.pl/informacje-prasowe/ios-pib-przypomina-producenci-urzadzen-grzewczych-maja-coraz-mniej-czasu-na-aktualizacje-danych-eprel/