Marcin Zadrożny, Aplikant adwokacki, HILLS LTS S.A.
1. Z zakończeniem umowy najmu wiążą się określone obowiązki zarówno po stronie najemcy, jak i po stronie wynajmującego. Najważniejszym obowiązkiem po stronie Najemcy zgodnie z art. 675 § 1 Kodeksu cywilnego jest zwrot rzeczy wynajmującemu w stanie nie pogorszonym.

W związku z powyższym „najemca powinien przez czas trwania najmu używać rzeczy najętej w sposób w umowie określony, a gdy umowa nie określa sposobu używania - w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu rzeczy” (art. 666 k.c.). Jednakże najemca zwracając przedmiot najmu „nie ponosi odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące następstwem prawidłowego używania” (art. 675 § 1 k.c.).

Należy przyjąć, iż „zużycie rzeczy będące następstwem prawidłowego jej używania” jest określeniem, które wymaga każdorazowego odniesienia treści stosunku do cech konkretnego przedmiotu najmu, wyznaczonych przez jego przeznaczenie oraz sposób postępowania zmierzający do wykorzystania jego cech funkcjonalnych (J. Jezioro (w:) E.

Gniewek, Komentarz, 2006, s. 1084; Z. Zaporowska, Wokół…, s. 30 i n.). Jeżeli więc najemca zwróci przedmiot najmu w stanie pogorszonym, to może uwolnić się od obowiązku naprawienia szkody, gdy udowodni, że gorszy stan rzeczy jest usprawiedliwiony jej normalnym zużyciem (wyrok SN z dnia 11 maja 1999 r., I CKN 1304/98, OSNC 1999, nr 12, poz. 206). Obiektywnie oceniając zużycie się rzeczy należy odnieść rozmiar zużycia elementów przedmiotu najmu do okresu trwania umowy najmu.
W sytuacji, w której najemca nie udowodnił, że gorszy stan rzeczy najętej jest usprawiedliwiony jej normalnym zużyciem, wynajmującemu należy się odszkodowanie.

W najprostszy sposób pokrycie szkody może nastąpić poprzez dokonanie potrącenia odpowiedniej kwoty z kaucji. Jednakże wynajmujący powinien wykazać przed dokonaniem potrącenia, że pogorszenie stanu przedmiotu najmu nastąpiło w wyniku zachowania się najemcy, a w związku z tym wysokość szkody jaką poniósł z tytułu pogorszenia stanu przedmiotu najmu. W przypadku gdy wysokość szkody przewyższa wysokość kaucji albo najemca nie był w ogóle zobowiązany do wpłacenia kaucji, wówczas wynajmujący może dochodzić odszkodowania na drodze sądowej. Jednakże i w tym przypadku musi udowodnić wysokość szkody, zachowanie najemcy będące nienależytym wykonaniem umowy oraz związek przyczynowy między obiema powyższymi przesłankami.

2. W związku z zakończeniem umowy najmu, wynajmujący musi niezwłocznie rozliczyć się z najemcą z wpłaconej kaucji, jeżeli oczywiście takowa była wpłacona, a także z nadpłat za media, jeżeli takie wystąpiły. Należy zwrócić uwagę, iż nakłady najemcy w postaci drobnych napraw nie podlegają zwrotowi. Najemca zgodnie z Kodeksem cywilnym jest zobowiązany do drobnych nakładów - napraw i konserwacji przedmiotu najmu, wynikających z bieżącej eksploatacji, nie jest natomiast zobowiązany do przeprowadzania poważnych prac konserwacyjnych. W sytuacja, w której najemca poczyni na przedmiot najmu nakłady, które spowodują wzrost wartości lub użyteczności przedmiotu najmu, wówczas ma zastosowanie norma kodeksowa (art. 676 k.c.), zgodnie z którą wynajmujący może albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu przedmiotu najmu albo żądać przywrócenia stanu poprzedniego.

3. Najemca, w wyniku zakończenia umowy najmu, zobowiązany jest także do niezwłocznego zwrócenia przedmiotu najmu Wynajmującemu. W sytuacji gdy najemca nie zwrócił w terminie przedmiotu najmu, wynajmującemu należy się wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu. Jak wskazał SN w uchwale z dnia 10 lipca 1984 r., III CZP 20/84, OSNC 1984, nr 12, poz. 209, wynagrodzenie to powinno odpowiadać należnościom za najem danego lokalu, przy czym nie wyłącza to odpowiedzialności byłego najemcy lub innego użytkownika za szkodę na zasadach ogólnych. W wyroku z dnia 4 sierpnia 2005 r., III CK 689/04, LEX nr 277067, SN orzekł, że niewykonanie przez najemcę obowiązku terminowego zwrotu rzeczy najętej uprawnia wynajmującego, niebędącego właścicielem rzeczy, do żądania na podstawie art. 471 k.c. odszkodowania obejmującego korzyść, jaką mógłby otrzymać, gdyby zwrócono mu rzecz w terminie, jeżeli po ustaniu stosunku najmu był on uprawniony do dysponowania rzeczą w sposób umożliwiający osiągnięcie wskazywanej korzyści.