Czy w tym przypadku osiągnięto stan gotowy do odbioru?Niniejszy artykuł ma na celu rozwianie wszelkich wątpliwości i dokładne objaśnienie tego zagadnienia, a także ułatwienie zrozumienia rozwoju wegetacji w pierwszych miesiącach po umieszczeniu zieleni na dachu oraz przedstawienie poszczególnych etapów i czynności wchodzących w zakres prac pielęgnacji powykonawczej.

Naturalny rozwój wegetacji

Aby móc zacząć mówić o pielęgnacji zieleni na dachach, trzeba najpierw umieścić na nich rośliny. W przypadku zieleni ekstensywnej dostępne są trzy formy roślinności:
- Pędy rozchodników i mieszanka siewna złożona z ziół, rozchodników i traw.
- Byliny – prekultywowane, pojedyncze byliny o różnej wielkości bryły korzeniowej, często spotykane są tzw. byliny o płaskich bryłach.
- Prekultywowane maty wegetacyjne składające się z różnorodnych gatunków i odmian roślin.

W zależności od wyboru formy sadzonych roślin różnie kształtuje się długość ich rozwoju na zielonych dachach.

Najdłuższym rozwojem charakteryzują się rozchodniki rozsiewane na substracie w formie drobnych, pociętych na krótkie odcinki pędów. Pierwszy wzrost roślin zauważyć można dopiero po upływie około 4 miesięcy. W pierwszych dniach po zasiewie pędy przysychają i kurczą się, przez co zmniejsza się też ich wartość dekoracyjna. W zależności od temperatury i wilgotności pierwsze korzenie pojawiają się po około 2 tygodniach. Wzrost pędów następuje po upływie kolejnych 6 tygodni, kiedy to korzenie sięgają już wystarczająco głęboko by móc utrzymać pęd, który to staje się wtedy żywą rośliną. Najlepszymi miesiącami dla rozwoju nowych rozchodników są kwiecień/maj oraz okres od sierpnia do listopada. Mniej korzystnymi miesiącami są natomiast czerwiec/lipiec, gdyż w tym okresie większość gatunków rozchodnika kwitnie i ich pędy nie wytwarzają nowych korzeni. Podobnie okres od grudnia do lutego nie sprzyja szybkiemu wzrostowi roślin ze względu na niskie temperatury. Satysfakcjonujący stopień pokrycia zielonego dachu roślinnością zależny jest nie tylko od warunków pogodowych, lecz również od ilości rozsianych pędów.

Fazy pielęgnacyjne
Sytuacja przedstawia się podobnie w przypadku zastosowania mieszanki siewnej. Nasiona zaczynają kiełkować dopiero po upływie tygodnia, a niektóre gatunki by móc wykiełkować, potrzebują przejść fazę mrozu. Rośliny wysiewane na zielonych dachach często kwitną dopiero w następnym okresie wegetacyjnym, a stopień pokrycia powierzchni zielenią jest niewielki w pierwszym roku.

Byliny z rozwiniętą bryłą korzeniową charakteryzują się szybszym wzrostem i rozwojem niż rozsiewane pędy rozchodników i nasiona oraz mogą kwitnąc i rozmnażać się już w pierwszym roku. Przy zastosowaniu prekultywowanych bylin, w zależności od wielkości bryły korzeniowej, rozstawy, czy pory roku, już po 8-12 miesiącach większość powierzchni pokryta jest zielenią.

Zieleń z rozchodnikami po wysiewieNatychmiastowy efekt zieleni przynosi wykorzystanie prekultywowanych mat wegetacyjnych, które już w pierwszych dniach pokrywają 75% powierzchni dachu. Dalszy skuteczny i szybki rozwój roślin uzależniony jest od właściwego rozłożenia mat na substracie oraz początkowego nawadniania. Właściwe ukorzenienie się mat oraz znajdującego się pod nimi substratu następuje po upływie około 6-10 tygodni.

Dla lepszego zrozumienia rozwoju wegetacji na dachach przytoczonych zostało kilka przykładów z praktyki:

Przykład 1: Pędy rozchodników rozsiane zostały na początku maja, a w połowie czerwca inwestor poprosił o spotkanie, by omówić słaby wzrost wegetacji – Inwestor mógł odnieść wrażenie, że na powierzchni dachu znajdowało się niewiele pędów, jednak w przeciągu sześciu tygodni pędy rozchodnika dopiero urosły i nie zdążyły rozpocząć jeszcze rozrastania się i pokrywania powierzchni.

Przykład 2: W listopadzie na dachu umieszczono byliny o płaskich bryłach. Projektant, który nadzorował budowę zgłosił w kwietniu reklamację dotycząca niewielkiego pokrycia powierzchni roślinnością. Z powodu chłodnego okresu spoczynku w miesiącach zimowych nie nastąpił rozwój bylin. W kwietniu byliny na dachu wyglądały podobnie jak podczas sadzenia w listopadzie lub nawet gorzej. Rozwój roślin nastąpił dopiero od kwietnia i rośliny dopiero zaczynały nabierać świeżości. Zatem ocena powinna zostać przeprowadzona w czerwcu, a nawet lepiej we wrześniu.

Przykład 3: Zielona struktura dachu wykonywana była w czerwcu, ze względu jednak na wysokie temperatury w okresie letnim, zasiewu dokonano dopiero we wrześniu. Projektant w maju następnego roku zgłosił brak pożądanego stopnia pokrycia powierzchni zielenią w 60% - Jeśli zasiew nastąpił we wrześniu, to odbiór powinno się było dokonać dopiero po 12-15 miesiącach, czyli po wrześniu następnego roku. Przed upływem tego terminu pokrycie powierzchni poniżej 60% nie jest brakiem, gdyż formy wegetacji znajdowały się jeszcze w fazie rozwoju.

Fachowa pielęgnacja powykonawcza

Pielęgnacja dachów zielonych dzieli się na trzy fazy: pielęgnację powykonawczą, pielęgnację w stadium rozwoju oraz pielęgnację zachowawczą. Pielęgnacja powykonawcza trwa zazwyczaj około 12 miesięcy i nieodzownie związana jest z budową zielonego dachu. Rozpoczyna się ona po umieszczeniu roślin na dachu, a kończy odbiorem technicznym. Głównym jej zadaniem jest zapewnienie wzrostu i rozwoju wegetacji. Pielęgnacja w stadium rozwoju jest kontynuacją poprzedniej fazy i zaczyna się tuż po odbiorze technicznym. Wykonuje się ją, aż do osiągnięcia odpowiedniego stopnia rozwoju roślin oraz pokrycia powierzchni zielenią w 90%. Następnie przechodzi ona w trzecią fazę pielęgnacyjną – pielęgnacje zachowawczą, polegająca na utrzymaniu osiągniętego poziomu rozwoju roślinności i pokrycia powierzchni zielenią.

Pielęgnacja powykonawcza ma szczególne znaczenie, gdyż jej brak grozić może nieosiągnięciem docelowego stanu wegetacji. Pielęgnacja ta składa się z reguły z 2-4 tur pielęgnacyjnych w przypadku dachów z zielenią ekstensywną. W jej zakres prac wchodzą następujące czynności:

- Nawadnianie początkowe podczas kiełkowania nasion i wzrostu roślin
- Usuwanie niepożądanej roślinności
- Koszenie
- Usuwanie pozostałości po koszeniu, liści i chwastów
- Nawożenie
- Dosiew lub dosadzenie roślin w pustych miejscach
- Uzupełnianie substratu
- Ochrona roślin
- Utrzymywanie wolnych od niepożądanej roślinności pasów krawędzi i bezpieczeństwa oraz płyt lub innych nawierzchni
- Czyszczenie rynien bezpieczeństwa, skrzynek kontrolnych, odpływów oraz innych urządzeń odwadniających.

Plantacja w stanie gotowym do odbioru

Stan gotowy do odbioru technicznego

Zielony dach jest gotowy do obioru technicznego, kiedy rośliny są na tyle rozwinięte by móc się rozmnażać oraz osiągnięto określony stopień pokrycia powierzchni zielenią. Odbiór techniczny zazwyczaj następuje po okresie pielęgnacji powykonawczej, jeśli jednak zleceniodawca rezygnuje z pielęgnacji powykonawczej, odbiór techniczny następuje zaraz po zasiewie roślin. Zleceniobiorca powinien jednak uprzedzić zleceniodawcę o skutkach braku takiej pielęgnacji, co zwalnia go z odpowiedzialności za niewłaściwe pokrycie dachu zielenią.

W zależności od rodzaju wegetacji, zgodnie z wytycznymi FLL (2002) dla dachów zielonych istnieją różne kryteria stanu gotowego do odbioru technicznego:

- Pędy rozchodników i nasiona: powierzchnia dachu powinna być pokryta zielenią w co najmniej 60%, a rośliny powinny przejść zimowy spoczynek oraz okresy suszy i mrozu. Na dachu nie może znajdować się mniej niż 60% gatunków z mieszanki siewnej, a pędy rozchodników powinny wzrosnąć w 75% zaplanowanej liczby. Według wytycznych FLL stan gotowy do odbioru technicznego osiągany jest po 12-15 miesiącach.

- Byliny: rośliny z bryłą korzeniową powinny przyjąć się w zaplanowanej liczbie i wykazywać naturalna żywotność. W przypadku mini sadzonek kryterium odbioru jest stopień pokrycia roślinnością, jest on zależny on obiektu, ale generalnie wynosi 60%.

- Maty wegetacyjne: stopień pokrycia powierzchni zielenią nie powinien być mniejszy niż 80%, a udział widocznych szczelin nie powinien przekraczać 10% całości udziału szczelin. Nie jest konieczne ukorzenienie się mat w taki sposób, by nie dało się ich podnieść.

Braki, czy naturalny rozwój wegetacji? Rozchodniki w maju, odbiór trzy miesiące później
Zieleń wybujała na skutek nawożenia i zbytniego nawadniania nie nadaje się do odbioru technicznego, gdyż w sytuacjach stresogennych np. utrzymującej się dłużej suszy ulegnie zniszczeniu wcześniej, niż roślinność rozwijająca się w naturalny sposób.

Sposoby postępowania, zapisów i rozliczeń

Dla uniknięcia problemów związanych z wykonaniem zlecenia ważne jest zrozumiałe zapisanie pożądanych usług. Zapis zlecający wykonanie pielęgnacji powykonawczej powinien uwzględniać wykonywane czynności, jasny opis wegetacji docelowej oraz opis stanu gotowego do odbioru technicznego. Nie powinno się natomiast konkretnie wskazywać częstotliwości prac pielęgnacyjnych, a jedynie podawać wartość orientacyjną. Rozliczenie za pielęgnację powykonawczą może być w formie ryczałtu za wszystkie wykonane tury pielęgnacyjne albo w formie jednej tury pielęgnacyjnej z rozpisaniem jej na poszczególne prace i następnie każdorazowo rozliczanej według tego zapisu.

Podsumowanie

Zieleń na dachu można uznać za rozwiniętą po upływie około roku, kiedy to przeważająca część powierzchni dachu jest zielona, a rośliny mogą już samodzielnie dalej się rozwijać, czyli osiągnięty został stan gotowy do odbioru technicznego. W fazę tę wpisuje się pielęgnacja powykonawcza, przyczyniająca się do powstania zieleni na dachu.