O ile wymóg szczelności jest chętnie spełniany o tyle funkcje okien jako elementu systemu prawidłowej wentylacji są powszechnie lekceważone. Wbudowanie w ściany budynku nowych, szczelnych okien bez urządzeń nawiewnych jest równoznaczne ze zmniejszeniem współczynnika wymiany powietrza całej powłoki budynku i podniesieniem stopnia jej szczelności. Powinno zostać to wyrównane zwiększeniem współczynnika wymiany powietrza przez użytkowników, na przykład poprzez częstsze wietrzenie pomieszczeń. Z wyrównywaniem poprzez wietrzenie bywa różnie, raczej gorzej niż lepiej, więc w wielu przypadkach po wymianie okien w istniejących budynkach wyposażonych w wentylację grawitacyjną dochodzi do zmniejszenia współczynnika wymiany powietrza, co pociąga za sobą nieuchronne zwiększenie wilgotności względnej powietrza we wnętrzu, a wraz z tym, wzrost temperatury punktu rosy oraz niepożądany, irytujący i wcześniej nieobserwowany skutek tej zależności objawiający się wykraplaniem pary wodnej na dolnych krawędziach szyb zespolonych, w szczególności w miejscach styku szyby z kształtownikiem okna.

Wilgotność powietrza, to nic innego jak zawartość pary wodnej w powietrzu. Maksymalna wilgotność, czyli maksymalna ilość pary wodnej w określonej ilości powietrza silnie zależy od jego temperatury. Im wyższa temperatura powietrza, tym więcej pary wodnej może się w nim znajdować. Przekroczenie maksymalnej wilgotności (np. w wyniku obniżenia temperatury powietrza) powoduje skraplanie się pary wodnej.

Tak powstaje na przykład wieczorna rosa. Nagrzane w dzień powietrze może zawierać w sobie bardzo dużo pary wodnej, gdy przychodzi noc, powietrze ochładza się i spada przez to maksymalna ilość pary wodnej, która może być w nim zawarta. Nadmiar pary wodnej skrapla się, tworząc na powierzchni ziemi kropelki rosy.

Temperatura, w której para wodna może zmieniać swój stan skupienia z lotnego na ciekły nazywana jest temperaturą punktu rosy lub punktem rosy. Poniżej obszerna tabela oparta o obliczenia firmy Pilkington pokazująca temperaturę punktu rosy w zależności od temperatury powietrza i względnej wilgotności powietrza.

Punkt rosy dla temperatury T powietrza w (°C) i wilgotności względnej HR w (%)




Analizując zjawisko wilgotności powietrza w pomieszczeniach należy pamiętać, że nawet w pomieszczeniach dobrze wentylowanych i ogrzewanych użytkownik może stworzyć niewielkie zamknięte przestrzenie z mikroklimatem o niezwykle wysokiej wilgotności. Dobrą ilustracją tego zjawiska mogą być na przykład okna zasłonięte roletkami, a nawet nieco tylko grubszymi zasłonami albo umieszczenie mebli lub innych elementów wystroju wnętrz w pobliżu okien. W takich miejscach ryzyko występowania zjawiska kondensacji pary wodnej zdecydowanie wzrasta.

Wewnętrzna kondensacja pary wodnej na styku szyby z kształtownikiem okna
Kondensacja pary wodnej na wewnętrznej powierzchni szyby zawsze zaczyna się w częściach narożnikowych, głównie na skutek dodatkowego schładzania powierzchni szyby w wyniku powstawania mostka termicznego na styku powierzchni przeszklonej i nieprzeszklonej okna.

Zjawisko przejściowej kondensacji pary wodnej na styku dolnej krawędzi szyby z profilem okiennym może występować ze szczególnym natężeniem w następujących okolicznościach:
- W okresach wysokiej wilgotności.
- W pomieszczeniach, gdzie chwilowo następuje gwałtowne podwyższenie poziomu wilgotności,
- np. w łazienkach, kuchniach, a w pewnych okolicznościach i okresach doby także w pomieszczeniach mieszkalnych.
- W okresach wyjątkowo mroźnych.

Można wyodrębnić 5 różnych czynników mających wpływ na zjawisko kondensacji pary na wewnętrznej powierzchni szyb, są to:
- Temperatura na powierzchni szyby.
- Temperatura powietrza wewnątrz pomieszczenia/budynku.
- Poziom wilgotności wewnątrz pomieszczenia/budynku.
- Natężenie wentylacji.

Warunki klimatyczne na zewnątrz budynku
Choć okresowe pojawianie się wody na wewnętrznej powierzchni szyb może być dla użytkowników okien irytujące, z punktu widzenia fizyki budowli, trzeba je uznać za zjawisko normalne, o wybitnie przejściowym charakterze, które trudno wyeliminować w 100%, ale którego występowanie można i należy ograniczać.
Ograniczanie zjawiska kondensacji jest możliwe poprzez oddziaływanie na cztery pierwsze czynniki ze znajdującej się wyżej listy. Cztery, bo wpływu na warunki klimatyczne na zewnątrz budynku nie ma nikt. Skuteczne balansowanie i bilansowanie wartości parametrów temperatury, wilgotności i intensywności wentylacji aż do uzyskania równowagi nie jest sprawą łatwą, dlatego bezwzględnie najlepszym sposobem ograniczenia kondensacji na powierzchni wewnętrznej okna jest wychwytywanie pary wodnej już w momencie jej powstawania i bezpośrednie oraz natychmiastowe usuwanie na zewnątrz.

Stosunkowo nowym sposobem na ograniczanie zjawiska kondensacji pary wodnej na dolnych krawędziach szyb może być zastosowanie w konstrukcji okna przeszkleń wyposażonych w tak zwane „ciepłe ramki”, o których już pisaliśmy w Vademecum. Wykonane z materiałów o niskiej przewodności cieplnej, lepiej izolujące od standardowych ramek z aluminium, wpływają na podwyższenie temperatury powierzchni wewnętrznej krawędzi tafli szkła, co zmniejsza ryzyko kondensacji pary wodnej szczególnie w narożnikach. Innym równie nowym sposobem ograniczania wartości mostka cieplnego powodującego zjawisko kondensacji może być również głębsze osadzenie szyby zespolonej we wrębie szybowym związane najczęściej ze wzrostem szerokości kształtowników albo z zastosowaniem technologii wklejania szyby zespolonej we wrąb szybowy skrzydeł okiennych.

Wentylacja jako właściwość okna według PN-EN 14351-1+A1:2010
Wentylacja, to jedna z 23 właściwości okien wymienianych przez normę PN-EN 14351-1+A1:2010. Powinni ją deklarować producenci, którzy w konstrukcjach swoich okien stosują zintegrowane z oknem dodatkowe urządzenia nawiewne. Ze względu na możliwą dużą różnorodność nawiewników lub podobnych innych zintegrowanych z oknem urządzeń nawiewnych norma nie ustala w tym zakresie żadnych klas ani wymagań pozostawiając producentom pełną swobodę deklarowania w zakresie tej właściwości okna w zależności od zbadanych osiągów okna z zastosowanym konkretnym urządzeniem wentylacyjnym.