- drenaż rozsączający;
- filtr piaskowy;
- filtr gruntowo-roślinny;
- złoże biologiczne;
- komorę osadu czynnego.

WAŻNE! – przydomowa oczyszczalnia ścieków nie może być zbiornikiem, do którego kierowane są deszczówka i wody drenażowe!! W przeciwnym razie skuteczność oczyszczania będzie niższa od oczekiwanej!

ETAP I – oczyszczanie beztlenowe

Osadnik gnilny

To jedno- lub kilkukomorowy, szczelny zbiornik przepływowy, wykonany z polimerobetonu, polietylenu, laminatów chemoutwardzalnych lub żelbetu (w tym ostatnim przypadku można zdecydować się na zbiornik prefabrykowany lub monolityczny). Jego pojemność musi być dopasowana do prognozowanej dobowej produkcji ścieków - przy czym należy pamiętać, że beztlenowe oczyszczanie ścieków w osadniku, w celu uzyskania optymalnej skuteczności, powinno trwać min. 3 doby. Dlatego pojemność zbiornika musi wynosić min. prognozowana dobowa ilość produkowanych ścieków x 3.

Rys 1. Osadnik gnilny – proces podczyszczania
Elementem doprowadzającym ścieki do osadnika jest króciec dolotowy, wyprowadzającym – króciec wylotowy. Ponadto osadnik musi być wyposażony we właz kontrolny, wentylację, kosze filtracyjne wypełnione keramzytem. Umożliwiają one zatrzymanie większych zanieczyszczeń, których obecność w ściekach mogłaby doprowadzić do zatkania otworów drenażu. Kosze należy systematycznie, 2-3 razy do roku, czyścić bieżącą wodą pod ciśnieniem.

W osadniku następuje podczyszczanie beztlenowe, mechaniczne. Zachodzą w nim procesy sedymentacji, czyli opadania na dno osadnika części stałych zawartych w ściekach aż do wydzielenia osadów; flotacji, czyli unoszenia się na powierzchni ścieków substancji lżejszy od wody (przede wszystkim tłuszczów); separacji, czyli oddzielenia zanieczyszczeń sedymentujących i flotujących od klarownych ścieków i w końcu fermentacji beztlenowej wydzielonych osadów.

W osadniku następuje wydzielenie cięższych od wody osadów mineralnych, które opadają na dno i ulegają powolnej mineralizacji, oraz lżejszych od niej m.in. tłuszczów, które jak zawiesina unoszą się na powierzchni w postaci kożucha. Po 72 godzinach w osadniku gnilnym ścieki są klarowne, w stanie umożliwiającym ich przejście na kolejny etap oczyszczania. Generalnie w procesie beztlenowym następuje usunięcie ok. 80% zawiesin i ok. 40% stałych zanieczyszczeń. Kolejna napływająca partia ścieków wypycha te, które znajdują się w zbiorniku już 3 doby – po przejściu przez filtr doczyszczający trafiają one do strefy tlenowej, gdzie usuwane z nich jest ok. 95% zanieczyszczeń, dzięki czemu nie stanowią zagrożenia dla środowiska i mogą być odprowadzane do gruntu lub zbiorników wodnych bądź rzeki.

WAŻNE! ZAPEWNIENIE SKUTECZNEJ WENTYLACJI JEST NA TYM ETAPIE BEZWZGLĘDNIE WYMAGANE!

ETAP II – oczyszczanie wtórne, tlenowe

Proces przeprowadza się, aby oczyścić ścieki z substancji organicznych rozpuszczonych w wodzie, które pozostały po oczyszczaniu pierwotnym. W przeciwieństwie do beztlenowego, do oczyszczania tlenowego wykorzystywanych jest kilka różnych technologii. Ich wybór zależy nie tylko od indywidualnych preferencji inwestora, ale również wielkości działki, poziomu wód gruntowych. Od tego, jaka technologia zostanie wybrana, błona biologiczna, którą tworzą roślinne i zwierzęce mikroorganizmy, powstaje na innym materiale.

Drenaż rozsączający – najtańsze i najczęściej stosowane rozwiązanie – wymaga odpowiednio dużej działki – dla 4-osobowej rodziny musi to być powierzchnia gruntu min. 50 m2. Nie można tej technologii stosować na gruntach nieprzepuszczalnych oraz na terenie z wysokim poziomem wód gruntowych.

Tunele filtracyjne – alternatywa dla drenażu rozsączającego; wymagają podobnie jak on niskiego poziomu wód gruntowych i gruntu o przepuszczalności A lub B, ale powierzchnia zabudowy drenażu jest 3 razy mniejsza (od ok. 15 m2).

Oczyszczalnia biologiczna ze studnią chłonną – to rozwiązanie sprawdzające się na działce, na której jest bardzo mało miejsca na rozsączanie. Może być stosowana w każdych warunkach wodno-gruntowych.

Filtr piaskowy – sprawdza się na słabo przepuszczalnych gruntach oraz na obszarach z wysokim poziomem wód gruntowych.

Filtr gruntowo-roślinny – bardzo efektywna i dająca dekoracyjne efekty metoda, wymagająca jednak bardzo dużej powierzchni działki.

Złoże biologiczne – możliwe do zastosowania na każdym rodzaju gruntu i obszarach z wysokim poziomem wód gruntowych oraz nawet na najmniejszej działce; są niewielkie, całkowicie szczelne i efektywne.

Osad czynny – podobnie jak złoże biologiczne, to oczyszczalnia kompaktowa i szczelna; wymaga jednak stałego dostępu do energii elektrycznej oraz systematycznego, płynnego dopływu ścieków, bez większych (np. kilkudniowych) przerw. Nie nadaje się dla rodziny, która często i na dłużej wyjeżdża z domu.

1. Drenaż rozsączający

Układ rozsączający to system wykonanych z PCW perforowanych rur drenarskich o średnicy min. 11 cm i gładkiej powierzchni wewnętrznej, połączonych z sobą oraz na końcach posiadających wywietrzniki. Gładkie wnętrze rur gwarantuje płynny przepływ ścieków i swobodny ruch powietrza.

Rys 2. Schemat (przykład) oczyszczalni przydomowej z drenażem rozsączającym
Układa się je ze spadkiem od 0,0% do 3,0% na głębokości 30 cm poniżej wyjścia rury drenarskiej ze studzienki rozdzielczej (do 130 cm pod powierzchnią gruntu), w wykopach o szerokości 40-60 cm, w obsypce żwirowej o uziarnieniu 8-16 albo 16 - 32 mm i gr. 30 cm, która pełni funkcję warstwy rozsączającej. Długość poszczególnych przewodów drenażowych powinna mieścić się w przedziale 6-25 m, odległość pomiędzy nitkami - 1,5-2 m; z kolei odległość od dna rury do powierzchni zwierciadła wód gruntowych nie może być mniejsza niż 1,5 m. Górną powierzchnię przewodów perforowanych zabezpiecza się cienką warstwą żwiru, na której układa się geowłókninę. Należy pamiętać, że otwory rur drenażowych muszą znajdować się po bokach!

W celu zapewnienia efektywności i skuteczności pracy oczyszczalni z drenażem rozsączającym, konieczne jest zagwarantowanie stałego, systematycznego, powolnego i w tej samej ilości napływu ścieków. Dba o to studzienka rozdzielcza montowana w celu zapewnienia rozdziału dopływających ścieków w takiej samej ilości do poszczególnych nitek drenażu. Każdy przewód drenażowy powinien być z jednej strony podłączony do oddzielnego wyjścia ze studzienki, z drugiej - zakończony pionowym kominkiem napowietrzającym, wyniesionym min. 40 cm nad grunt. Napowietrzanie można realizować oddzielnie dla każdego przewodu drenarskiego lub połączenie ich i wyposażenie w jeden kominek napowietrzający.

Zadaniem rur jest wprowadzenie wstępnie oczyszczonych w osadniku gnilnym ścieków do gruntu, gdzie ma miejsce ich dalsze oczyszczanie. By proces ten mógł zachodzić, wymagane jest zapewnienie gruntu o odpowiednich zdolnościach filtracyjnych (luźnych, porowatych,głównie piasków lub żwirów o różnych frakcjach). Gdy ścieki przez nie filtrują, zachodzi szereg procesów fizycznych, biologicznych i chemicznych. Powstaje błona biologiczna, a tworzące ją mikroorganizmy tlenowe uczestniczą w rozkładzie zanieczyszczeń zachodzących w procesie biologicznego utlenienia – w efekcie z odpadów organicznych uzyskuje się stałe i gazowe produkty nieorganiczne, a także masę komórkową. Tam, gdzie dostęp tlenu jest mniejszy niż w warstwie powierzchniowej żwiru, oczyszczanie ma miejsce z udziałem mikroorganizmów beztlenowych.

Niedopuszczalne jest zagospodarowywanie poletka filtracyjnego w sposób narażający rury na zniszczenie lub zapchanie – nie mogą po nim jeździć samochody, nie należy obsadzać go roślinnością, której korzenie mogą zatykać otwory w rurach itp. Zasadniczo obsiewane jest ono trawą.

Drenaż rozsączający to tani w użytkowaniu, prostu w budowie i montażu i praktycznie bezawaryjny sposób oczyszczania ścieków. Poza inwestycyjnymi nie wymaga praktycznie żadnych kosztów. Wymaga jednak dużej powierzchni działki i narzuca ograniczenia w zakresie jej zagospodarowania. Ponadto w przypadku tej technologii nie mamy możliwości sprawdzenia, czy efekt oczyszczenia nas satysfakcjonuje i spełnia oczekiwania. Metoda jest praktycznie bezobsługowa – jedynie średnio raz do roku należy usunąć osad ze zbiornika; można też wspomóc pracę systemu za pomocą biopreparatów, które przyspieszą rozwój błony biologicznej.

2. Tunel filtracyjny

To rozwiązanie alternatywne dla drenażu rozsączającego, wymagające mniejszej powierzchni pola filtracyjnego, a zarazem pozwalające na montaż systemu bez podsypki kamiennej. Adresowane jest zasadniczo do stosowania w zabudowie jednorodzinnej. W gruntach o dobrej przepuszczalności (piaszczystych) tunele układa się bezpośrednio w gruncie rodzimym; w przypadku słabej przepuszczalności gruntu – na warstwie piasku, której grubość zależy od rodzaju gruntu.

Rys 3. Schemat (przykład) oczyszczalni przydomowej z tunelem filtracyjnym
Tunele to podłużne kopuły z tworzywa sztucznego, które układa się w wykopach bez konieczności stosowania posypki. Materiał cechuje odporność na napór gruntu, korozję oraz zamarzanie i agresywne środowisko gruntowe. Dostępne na rynku produkty oferowane są w różnych długościach, szerokościach i wysokościach. W zależności od długości tunelu oraz przewidywanej dobowej produkcji ścieków, proces tlenowego oczyszczania zachodzi w jednym lub wielu połączonych z sobą modułach.

Oczyszczanie w pierwszej części przebiega podobnie jak w przypadku drenażu rozsączającego. Po 3 dobach w osadniku gnilnym ścieki przechodzą przez filtr doczyszczający i trafiają do studzienki rozdzielczej (niezbędnej, jeśli zaprojektowano więcej niż jedną nitkę tunelu), z której kierowane są do tuneli rozsączających. Kopuły te wyróżnia mocna budowa, odporność na uszkodzenia mechaniczne i nacisk – wytrzymują długotrwałe obciążenie 3,5 t/m2 (ruch samochodów osobowych); nie istnieje ryzyko ich zamulenia, dlatego powierzchnia nad mini może być zagospodarowana w dowolny sposób.

Zaletą rozsączania tunelowego jest duża powierzchnia rozsączania - wymagają one 2-5 razy mniejszej powierzchni w porównaniu z drenażem rozsączającym. Ponadto doczyszczanie wprowadzonych ścieków prowadzone jest tak od strony zewnętrznej, jak i wewnątrz kopuł. W górnej części tuneli znajdują się rury drenażowe, do których kierowane są ścieki. Stamtąd są one stopniowo i równomiernie rozsączane do gruntu przy wykorzystaniu pustego dna tunelu oraz za pośrednictwem znajdujących się na bocznych ścianach szczelin. Dzięki dużej powierzchnia infiltracji oraz intensywnemu napowietrzeniu w tunelu panują idealne warunki dla rozwoju mikroorganizmów tlenowych. Tworzą one błonę biologiczną, której zadaniem jest doczyszczanie przechodzących przez nią ścieków. Proces ten odbywa się na całej powierzchni modułu. Warto podkreślić, że specjalna konstrukcja elementu zapewnia mikroorganizmom stały dostęp do tlenu; nawet w sytuacji chwilowego spiętrzenia dopływu ścieków.

System wentylowany jest za pomocą kominków napowietrzających zlokalizowanych na końcach tuneli. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do gruntu rodzimego.

Zobacz 2 część artykułu: KLIKNIJ: Przydomowa oczyszczalnia ścieków – podstawowe informacje