Fot. Białe Murowanie Zgodnie z wytycznymi NFOŚiGW z 23 sierpnia 2012 r. do celów dopłat, budynkami energooszczędnymi są obiekty o zużyciu energii do 40 kWh/m² powierzchni użytkowej (NF40). Budynkiem pasywnym określa się obiekt, który zużywa rocznie mniej energii na ogrzewanie niż 15 kWh/m² powierzchni użytkowej (NF15).

Co wpływa na energooszczędność/pasywność budynku?

Według szacunków przez ściany może przenikać nawet 30 proc. ciepła z budynku, więc za jeden z istotniejszych czynników wpływających na energooszczędność budynku uważa się zastosowane rozwiązanie konstrukcyjne ścian.

– Podstawą energooszczędności jest izolacyjność cieplna ścian, a co z tym związane, zastosowanie odpowiednich materiałów do budowy i ocieplenia materiałem wysokiej jakości (λ< 0,040 W/mK). – podkreśla Józef Macech, ekspert Stowarzyszenia „Białe murowanie”.

O energooszczędności czy pasywności budynku decydują również inne bardzo ważne aspekty, takie jak: lokalizacja budynku i usytuowanie względem stron świata, architektura i geometria budynku, rozmieszczenie pomieszczeń, wielkość przegród przezroczystych (okien) i ich usytuowanie względem stron świata, izolacyjność przegród budowlanych: dachów, okien, ścian i podłogi na gruncie, szczelność budynku, rodzaj wentylacji (np. naturalna czy mechaniczna z możliwością odzysku energii), efektywność energetyczna systemu grzewczego na potrzeby centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej.

Jaki materiał wybrać do budowy domu energooszczędnego i pasywnego?

Wybór materiałów ściennych warto rozpatrywać w szerokim kontekście – poza aspektem energooszczędności – ściany budynku mają spełnić jeszcze inne funkcje takie, jak: przenoszenie obciążeń mechanicznych ciężaru własnego i innych elementów np. stropów, dachu, a zimą śniegu oraz innych obciążeń związanych z naporem gruntu, utrzymywaniem stabilności konstrukcji budynku w sytuacjach ekstremalnych, takich jak: pożar, powódź czy huragany, stabilizowanie mikroklimatu wnętrza ze względu na temperaturę i wilgotność powietrza, a także ochrona akustyczna pomieszczeń. Powyższym kryteriom odpowiadają wyroby silikatowe. Wszystkie te właściwości przegrody z bloków silikatowych osiągają przy ścianach cieńszych niż w przypadku zastosowania innych popularnych materiałów ściennych - wystarczające jest zastosowanie bloczka o grubości 18 cm.

Istotną właściwością tych materiałów w zakresie energooszczędności jest bardzo duża zdolność do akumulowania ciepła, co pozwala na łagodzenie dobowych różnic temperatur – zimą zapobiega nadmiernemu wychłodzeniu pomieszczeń w przypadku wietrzenia, czy przerw w ogrzewaniu a latem, zapobiega przegrzewaniu pomieszczeń.

– Budowanie zgodnie z kanonem energooszczędności to także wybieranie rozwiązań przyjaznych dla środowiska począwszy od etapu pozyskiwania surowców, poprzez technologię produkcji, zastosowanie na budowie, użytkowanie oraz ewentualny recykling. Na przykład, silikaty nie są wypalane i potrzebują niewielkich ilości energii do hartowania, a przy tym mają naturalny skład – mówi Józef Macech, ekspert Stowarzyszenia „Białe murowanie”. – Ponadto, zawartość naturalnego tła pierwiastków promieniotwórczych w wyrobach silikatowych jest dziesięciokrotnie niższa niż dopuszczalna możliwość stosowania według współczynników f1 i f2 – dodaje Józef Macech.

Czas budowania i zastosowane ilości chemii budowlanej również wiąże się z energooszczędnością. Wykorzystanie materiałów ściennych o wysokiej dokładności wymiarowej, takiej jak silikaty oznacza mniejsze zużycie zaprawy i wpływa na przyspieszenie murowania.

Przykład rozwiązań dla energooszczędnej ściany silikatowej:

dtz = 4 mm tynk zewnętrzny cienkowarstwowy + siatka λ = 1,0 W/mK
di = 320 mm warstwa izolacji cieplnej styropian λ = 0,038 W/mK
dsil = 180 mm warstwa konstrukcyjna λ = 0,46 W/mK
dtw = 12 mm tynk wewnętrzny cementowo-wapienny λ = 0,70 W/mK

Przykład energooszczędnej ściany z bloków wapienno-piaskowych, Fot.Białe Murowanie
Jak projekt i wykonawstwo wpływają na energooszczędność/pasywność budynku?

W energooszczędnym i pasywnym budownictwie kluczową kwestią jest prawidłowe zaprojektowanie budynku oraz jego wykonanie.

– „Aby budynek spełniał wymogi energooszczędności projektant powinien w szczególny sposób uwzględnić takie kwestie jak: zapobieganie przed powstawaniem mostków cieplnych, zadbanie o szczelność przejść instalacji przez przegrody budowlane oraz możliwość usuwania wilgoci z przegród” – wyjaśnia Józef Macech, ekspert Stowarzyszenia „Białe murowanie”.

Fot.Białe MurowaniePrzykłady projektowania istotnych elementów budynku bez mostków cieplnych, Fot.Białe Murowanie
– Prawidłowe wykonawstwo jest warunkiem koniecznym do spełnienia założonych w projekcie czynników energooszczędności i pasywności budynku. Szczególnie ważne jest prowadzenie prac w sposób zapewniający szczelność powietrzną użytkowanego później budynku. Należy sprawdzać miejsca połączeń przegród dopóki są one dostępne, a próbę ciśnieniową szczelności przegród zewnętrznych wykonać jeszcze na etapie budowy. Do bardzo istotnych elementów należy również ciągłość izolacji cieplnej. Jej staranne wykonanie chroni przed mostkami cieplnymi – dodaje Józef Macech, ekspert Stowarzyszenia „Białe murowanie”.

Trzeba również pamiętać o prawidłowym zaprojektowaniu i wykonaniu poszczególnych instalacji: wody zimnej, ciepłej, kanalizacyjnej, wentylacyjnej i elektrycznej. Szczególnie te instalacje, które transportują media o różnych temperaturach (wodę, ścieki, powietrze) mogą powodować ubytki cieplne lub przegrzewanie pomieszczeń mieszkalnych, jednocześnie wpływając na założenia projektowe. Każda z tych instalacji powinna mieć wykonaną staranną izolację cieplną.

Warto wiedzieć:

Wybudowanie i użytkowanie budynku energooszczędnego/pasywnego i uzyskanie założonych parametrów jest możliwe, jeśli:
- zostały przygotowane racjonalne założenia,
- sporządzono do nich projekt architektoniczno-budowlany,
- sporządzono projekt wykonawczy ogólnobudowlany,
- sporządzono projekt wykonawczy instalacji,
- zrealizowano i odebrano roboty ogólnobudowlane,
- zrealizowano i odebrano roboty instalacyjne,
- użytkowanie budynku jest realizowane zgodnie z założeniami.

Każdy inwestor powinien pamiętać, że spełnienie wszystkich warunków umożliwi sukces przedsięwzięcia, jakim jest wybudowanie budynku, w którym można oszczędnie użytkować energię, a jednocześnie komfortowo mieszkać.