Fot. Waldemar Mulhstein

Okiennice

Pełnią zarówno funkcje użytkowe, jak i dekoracyjne. W krajach o dużym nasłonecznieniu (np. położonych w basenie Morza Śródziemnego) przede wszystkim chronią przed zbytnią penetracją wnętrz przez promienie słoneczne – dzięki nim pomieszczenia pozostają chłodne i przyjemne, a promienie słoneczne nie budzą rankiem ludzi. Z kolei wieczorami umożliwiają pozostawienie otwartych okien, stanowiąc skuteczną barierę dla owadów oraz potencjalnych włamywaczy.

Najważniejsze funkcje okiennic:

- dodatkowy, wewnętrzny lub zewnętrzny, dekoracyjny element okna,
- ochrona przed porywistym wiatrem, gradem, gałęziami;
- ograniczanie strat ciepła,
- izolacja akustyczna,
- ochrona przed wandalizmem i włamaniem.

Fot. Waldemar MulhsteinW krajach leżących w klimacie umiarkowanym oraz bardziej na północ funkcja okiennic zmienia się – wprawdzie latem również zabezpieczają pomieszczenia przed promieniami słonecznymi, jednak ich zadaniem jest także ochrona przed porywistym wiatrem, ciekawością osób trzecich, minimalizowanie strat ciepła podczas chłodnych pór roku (poprawiają termoizolacyjność okien nawet do 60% - np. jeśli zostaną ocieplone kilkucentymetrową warstwą wełny mineralnej, styropianu lub pianki poliuretanowej, umieszczoną pomiędzy warstwami drewna, PVC, stali czy aluminium), wyciszanie pomieszczeń, a także umożliwienie ich wentylacji. Odpowiednie skonstruowane i zamontowane, są także trudną do pokonania barierą dla przypadkowego włamywacza.

Okiennice mają różne konstrukcje; mogą być też wykonane z różnych materiałów. W zależności od miejsca montażu, dzielimy je na:
- okiennice wewnętrzne – spotykane rzadziej, montowane wewnątrz pomieszczenia i otwierane również do wewnątrz; na ogół mają konstrukcję lamelową, ażurową, ale dostępne są także w wersji pełnej, czasami ocieplanej; mogą mieć łamane skrzydła; lepiej chronią przed stratami ciepła;
- okiennice zewnętrzne – najczęściej spotykany typ okiennic; dostępne w wersjach pełnej lub żaluzjowej, jedno- lub wieloskrzydłowe, produkowane z różnych materiałów (PVC, metal, drewno); lepiej zabezpieczają okno przed ryzykiem uszkodzenia z zewnątrz (uderzeniem gałęzi, dużych kulek gradu itp.).

Fot. Waldemar MulhsteinZ kolei, biorąc pod uwagę konstrukcję wyrobów, wśród okiennic można wyróżnić dwa podstawowe typy:
- lamelowe – stałe lub obrotowe - zwane również żaluzjowymi, zbudowane są z ułożonych poziomo, pod kątem 45°, lameli, czyli kilkucentymetrowej szerokości szczebelków. Lamele te mogą być albo trwale umocowane do ramy (mamy wówczas do czynienia z okiennicami lamelowymi stałymi), albo obracane (lamele obrotowe – tworzące je elementy nie są umocowane do ramy lecz do mechanizmów odpowiedzialnych za ich obrót z płaszczyźnie poziomej). Oba rodzaje okiennic żaluzjowych wpuszczają do wnętrza pewną ilość światła dziennego, ale dzięki lamelom obrotowym możliwa jest regulacja stopnia zaciemnienia w zależności od aktualnych potrzeb;
- pełne – skrzydło zbudowane jest z ramy oraz wypełnienia, które w tym przypadku stanowi panel – gładki, kasetonowy, wytłaczany itp. Bardzo często są one dodatkowo ocielone kilkucentymetrową warstwą wełny mineralnej, styropianu lub pianki PUR, co sprawia, że znakomicie izolują termicznie. Dzięki dodatkowym stalowym wzmocnieniom wewnątrz skrzydeł uzyskuje się ich bardzo dużą sztywność i odporność na włamanie. Okiennice pełne nie przepuszczają światła do wnętrza, w zamian oferując lepsze parametry izolacyjności termicznej i akustycznej, a także skuteczniejszą ochronę przed panującymi na zewnątrz warunkami atmosferycznymi (wiatrem, gradem, deszczem, promieniowaniem słonecznym).

Fot. Waldemar MulhsteinDawniej materiałem wykorzystywanym do produkcji okiennic było wyłącznie drewno. Dzisiaj na rynku – obok tradycyjnych drewnianych – dostępne są też okiennice z tworzyw sztucznych (przede wszystkim z PVC) i metalu (głównie ze stali i aluminium).

Okiennice drewniane – można wyróżnić dwa ich rodzaje: tradycyjne (ciesielskie) i ramowe (szkielet wykonywany jest z klejonki; to on decyduje o sztywności okiennicy; natomiast wypełnienie może być zarówno lamelowe stałe lub obrotowe, jak i pełne); do ich produkcji używane są różne gatunki drewna krajowego i egzotycznego. Dostępne są w bardzo dużej palecie kolorystycznej (do wykańczania powierzchni drewna stosuje się zarówno farby lazurowe, transparentne, jak i kryjące) oraz w szerokiej gamie wzorów i kształtów; dzięki wzmocnieniom skrzydła zabezpieczają przed włamaniem, a izolacja termiczna podwyższa ich skuteczność w zakresie termo- i dźwiękoizolacji.

Fot. Waldemar MulhsteinOkiennice aluminiowe – charakteryzują się trwałością barwy (kolor uzyskują poprzez anodowanie lub malowanie proszkowe); dostępne są w szerokiej gamie kolorystycznej; mogą mieć wypełnienia panelowe (gładkie, wytłaczane) lub szczeblinkowe (ruchome lub stałe); cechuje je wyjątkowa prostota pielęgnacji – wystarczy zmyć je wodą z delikatnym detergentem; mogą być wyposażone w dodatkowe rozwiązania (np. rolety zabezpieczające przed insektami); dzięki wzmocnieniom i okuciom antywłamaniowym są skuteczną barierą dla włamywaczy.

Okiennice tworzywowe – podobnie jak drewniane i aluminiowe, mogą mieć wypełnienie pełne (gładkie lub tłoczone – wytłoczenia mogą przypominać szczebelki, deskowanie itp.) lub szczeblinkowe, rama wykonana jest z profili; dostępne są w dowolnych kolorach (barwione w masie lub okleinowane); zastosowanie ocynkowanego zbrojenia stalowego czyni je wyjątkowo stabilnymi, charakteryzuje je też prostota pielęgnacji, efektowny wygląd oraz wysoka skuteczność izolacji termicznej i akustycznej, zabezpieczania przed słońcem i wiatrem oraz włamaniami.

Fot. Waldemar MulhsteinNiewątpliwie walorem okiennic jest też to, iż dostępne są one w dowolnych rozmiarach – praktycznie można zamówić tego rodzaju zabezpieczenie dla każdego okna – oraz rozmaitych kształtach (klasyczne, prostokątne, z wykończeniem łukowym, okrągłe, jedno- lub wieloskrzydłowe itp.)

Mogą być one montowane do ściany, do opaski lub do ramy okiennej. Posiadają zamknięcie, które uniemożliwia otwarcie okiennicy od zewnątrz. Mogą też pełnić funkcję antywłamaniową (i najczęściej tak się dzieje) – są wówczas wyposażone w dodatkowe okucia: antywyważeniowe zamknięcie drążkowe, antywyważeniowe haki blokujące, blokadę przed demontażem, zawias antywyważeniowy itp. Niezwykle istotna jest jakość okuć – należy wybierać wyroby renomowanych producentów. Okucia mają bowiem bezpośredni wpływ na skuteczność działania okiennicy, a przede wszystkim na to, czy i jak długo pozostanie ona odporna na działanie osób niepożądanych. Warto przy tym pamiętać, że często łączą one nowoczesność wyrażającą się doskonałością zabezpieczenia antykorozyjnego z tradycjonalizmem w postaci nawiązywania do wzornictwa kowalstwa artystycznego. Cechują się też różnorodnością kształtów i uniwersalnością. Specjalne wkręty uniemożliwiają odkręcenie zawiasów okiennicy, zaś – jeśli jest ona zamknięta – niemożliwy jest także demontaż trzpieni. Zabezpieczenie przed demontażem zapobiega uniesieniu i zdjęciu okiennicy przez osoby niepowołane. Niezwykle istotny jest dobór zawiasów – muszą one utrzymać ciężar okiennicy niezależnie od warunków, muszą być odporne na gwałtowne porywy wiatru, a przede wszystkim na próby mechanicznego usunięcia przez potencjalnych włamywaczy.

Fot. Waldemar MulhsteinPodobnie jak rolety zewnętrzne, okiennice mogą być otwierane ręcznie, mechanicznie bądź sterowane elektrycznie. Automatyka podnosi komfort ich użytkowania, pozwala na zaprogramowanie i automatyczne sterowanie nimi (jest to korzystne m.in. podczas dłuższej lub krótszej nieobecności – można ustalić godziny otwarcia okiennic i ich zamknięcia), umożliwia też otwieranie ich bez konieczności otwierania okna (ważne zimą, gdy nie chcemy wychłodzić wnętrza).

Rolety zewnętrzne

To popularny sposób zabezpieczania pomieszczeń przed niekorzystnym wpływem warunków atmosferycznych (zbytnim nasłonecznieniem, porywistym wiatrem, opadami deszczu, gradu), ciekawością osób trzecich, utratą ciepła, przedostawaniem się do wnętrza niepożądanych dźwięków. To podstawowe i zasadnicze funkcje rolet zewnętrznych. Pełnią też często funkcje dekoracyjne, a także – jeśli zostaną wyposażone w odpowiednie mechanizmy i wzmocnienia – mogą funkcjonować jako ochrona antywłamaniowa.

Fot. Waldemar MulhsteinNależy bardzo wyraźnie podkreślić, że używanie określenia „antywłamaniowa” w odniesieniu do wszystkich typów rolet zewnętrznych jest – mówiąc delikatnie - błędem. Owszem, fakt ich zamontowania może zniechęcić przypadkowego włamywacza czy też opóźnić jego działanie, jednak – aby stanowiła ona skuteczną przeszkodę – musi być odpowiednio zbudowana. Na odporność na włamanie rolety wpływ ma to, jaki do jej produkcji został zastosowany pancerz, jakie prowadnice oraz jakie okucia. Przede wszystkim pancerz musi być pozbawiony perforacji (wykonywany jest np. z aluminium wypełnionego twardą żywicą poliestrową), charakteryzować się odpowiednią grubością, a profile i prowadnice powinny posiadać wzmocnienia. W szerokiej listwie dolnej znajduje się specjalne zabezpieczenie antywyważeniowe i stalowe wzmocnienia, zaś prowadnica jest zabezpieczona przed ryzykiem odkręcenia maskownicą. Rolety te są na ogół znacznie cięższe od zwykłych i wymagają do obsługi napędów elektrycznych.
Podstawowe funkcje rolet zewnętrznych:
- zapewniają dyskrecję,
- izolują termicznie i akustycznie,
- chronią przed negatywnym wpływem warunków atmosferycznych,
- zabezpieczają stolarkę otworową przed zniszczeniem,
- utrudniają włamanie.

Fot. Waldemar MulhsteinRolety zewnętrzne produkowane są z:
- tworzyw sztucznych (głównie PVC) – należą do najtańszych produktów,
- aluminium – droższe i bardziej odporne niż z PVC; wyposażone w dodatkowe wzmocnienia mogą pełnić funkcje antywłamaniowe,
- blachy stalowej – najdroższe i najmocniejsze.

Do ich wytworzenia używa się listew (profilowanych lub tłoczonych), które – połączona na krawędziach zaczepami – tworzą płaszcz rolety (pancerz). Wnętrza listewek aluminiowych mogą być puste lub wypełnione materiałem termoizolacyjnym (najczęściej jest to pianka PUR, a wypełniona nią listwa zyskuje zdecydowanie lepsze parametry termoizolacyjne i dźwiękochronne). Listewki z PVC są puste. Pancerz rolety zbudowany jest z kilkudziesięciu listew, a dzięki ruchomym połączeniom między nimi możliwe jest swobodne jego nawijanie na umieszczony w prostokątnej, półokrągłej lub trapezowej kasecie wał. Jeśli roleta ma właściwości antywłamaniowe, prowadnice, po których przesuwa się płaszcz, są wzmocnione.

Fot. Waldemar MulhsteinW zależności od typu kasety, może być ona montowana na jeden z trzech sposobów:
- rolety zewnętrzne elewacyjne – rolety w systemie obudowy aluminiowej, zarówno kaseta, jak i prowadnice montuje się na murze lub we wnęce okiennej; nie wymagają zabudowy ani wymiany okna; ten sposób montażu sprawdza się w przypadku już istniejących budynków, których stolarka ma być uzupełniona o rolety zewnętrzne; wypełnienie listew pianką PUR pozwala na zmniejszenie nawet do 40% strat ciepła, a także dość istotne obniżenie poziomu hałasu;
- rolety nakładane na okno – montowane są we wnęce okiennej wraz z oknem, wymagają wymiany tego ostatniego; sposób montażu sprawdzający się zarówno w nowym budownictwie, jak i w renowacji już istniejącego; to rolety w systemie obudowy PVC; dzięki zastosowaniu pokrywy rewizyjnej od spodu oraz różnym wysokościom skrzynek rolet, możliwy jest wybór jednego z czterech wariantów zabudowy; można je stosować niezależnie od tego, z jakiego materiału wykonane zostało okno;
- podtynkowo – rolety w systemie zabudowy aluminiowej; przeznaczone są dla nowobudowanych obiektów; kaseta montowana jest w nadprożu, a prowadnice we wnęce okiennej; w trakcie wznoszenia budynku montowane są nadproża styropianowe wzmocnione stalowymi prętami; kaseta jest ukryta, co podwyższa estetykę elewacji; stanowi ona też integralną część muru i jest przystosowana do pokrycia tynkiem.

Fot. Waldemar MulhsteinRolety mogą być opuszczane ręcznie – wykorzystuje się do tego linki, paski, korby – albo za pomocą napędu elektrycznego. Sterowanie pracą rolet może być dowolne – obok pełnej automatyki, umożliwiającej zaprogramowanie pracy rolet, stosowane są też rozwiązania dla pojedynczych okien, np. wyłączniki klawiszowe czy na kluczyk. Można regulować stopień zacienienia wnętrza przez rolety – zostawiając niewielkie szczeliny, sprawiamy, że do wnętrza napływa nieco światła rozpraszając mrok.
Ogromną zaletą rolet jest ograniczanie przez nie strat ciepła – pomiędzy oknem a pancerzem tworzy się poduszka powietrzna, która sprawia, że nawet o 40% minimalizuje się niekontrolowany wypływ energii cieplnej. Ponadto – ponieważ ich położenie jest kontrolowane od wewnątrz – by zasunąć lub odsłonić rolety nie ma potrzeby otwierania okna.

Wprawdzie najczęściej montowane są wyroby białe lub brązowe, rolety zewnętrzne – tak obudowy, jak i pancerze - dostępne są w szerokiej gamie kolorystycznej, dzięki czemu można je idealnie dopasować do elewacji. Mogą one także być wykończone okleiną imitującą drewno. Opcjonalnie mogą zostać wyposażone w moskitierę.

Fot. Waldemar MulhsteinPodobnie jak w przypadku okiennic, aby roleta utrudniała włamanie lub zabezpieczała przed nim, musi być wyposażona w specjalne blokady, które uniemożliwiają jej otwarcie od zewnątrz. Najczęściej są to rygle ręczne lub automatyczne. W pierwszym przypadku metalowa zasuwka znajduje się na końcu listwy i wymaga zablokowania przez użytkownika; w drugim – następuje automatyczne zablokowanie rolety, gdy płaszcz zostanie całkowicie otwarty. Rolety automatyczne wyposażone są też w wieszaki blokujące. Do elementów podnoszących bezpieczeństwo tych produktów należą też np. zamki baskwilowe, zabezpieczenia grzebieniowe i hakowe, maskownice, wzmocnienia dolnej listwy itp.

Fot. Waldemar Mulhstein

Kraty

Okiennice i rolety zewnętrzne zapewniają intymność we wnętrzu, chronią przed ciekawością osób trzecich, ograniczają straty ciepła, izolują akustycznie, stanowią barierę dla deszczu, gradu, podmuchów porywistego wiatru. Odpowiednio skonstruowane i zamontowane, są też wyjątkowo trudną do pokonania przeszkodą dla potencjalnego włamywacza. Oprócz użytkowych, pełnią też - zwłaszcza okiennice - funkcje dekoracyjne.

WAŻNE!

Chcąc zamontować kratę w oknie, musimy uzyskać zgodę właściciela budynku lub administratora. Należy też pamiętać, że konstrukcja kraty nie może ułatwiać potencjalnemu włamywaczowi wspięcia się na wyższe piętro.

Fot. Waldemar MulhsteinZakres funkcji pełnionych przez kraty jest zdecydowanie bardziej ograniczony. Montowane są one w otworach okiennych głównie w celu zabezpieczenia wnętrz przed włamaniem. Stosuje się je w obiektach, w których z różnych względów niemożliwy jest montaż okiennic czy rolet, podobnie jak wymiana stolarki na antywłamaniową. Często zabezpieczają one otwory okienne obiektów użyteczności publicznej, handlowych, usługowych, kościołów, hoteli itp. Bywają stosowane również w budownictwie jedno- i wielorodzinnym, zwłaszcza przez lokatorów mieszkających na parterze i do ochrony okien piwnicznych.

Fot. Waldemar MulhsteinKraty dostępne są w różnych wymiarach i wzorach, mogą więc też pełnić funkcje dekoracyjne. Na rynku oferowane są wersje ozdobne i ochronne, drzwiowe i okienne; stałe, rolowane, otwierane, rozsuwane, rozkładane itp. Kraty okienne podzielić można na wewnętrzne - montowane od strony pomieszczenia, oraz zewnętrzne. Do ich produkcji stosowane są najczęściej tłoczone wzmocnione profile aluminiowe albo profile stalowe. Grubość prętów kształtuje się w przedziale od kilku do kilkudziesięciu milimetrów. Należy też pamiętać, że w przypadku okna o dużej powierzchni niezbędne jest wybranie osłony wyposażonej w dodatkowe pręty usztywniające. Istotne jest też odpowiednie zamocowanie kraty - do ściany przytwierdza się je w kilku punktach przy pomocy śrub i nakrętek. Innym sposobem jest przyspawanie ich do wmurowanych wcześniej lub wbetonowanych kotwi. Należy zwrócić uwagę, by odległość pomiędzy miejscem mocowania a ramą kraty była na tyle niewielka, by uniemożliwić wsunięcie nożyc.

Fot. Waldemar MulhsteinKraty można dopasować do elewacji praktycznie każdego budynku. Proste sprawdzą się w obiektach nowoczesnych, ozdobne, kute - w budynkach o klasycznej architekturze. Indywidualną decyzją właściciela jest też miejsce ich montażu - na zewnątrz czy wewnątrz budynku. Rosnącą popularnością cieszą się stalowe i aluminiowe kraty rolowane, niegdyś znajdujące zastosowanie głównie w obiektach przemysłowych, dziś - dzięki atrakcyjności designu - chętnie wykorzystywane również w ekskluzywnych obiektach. Swą konstrukcję przypominają rolety - podobnie jak one są sterowane elektronicznie; gwarantują także funkcjonalność i bezpieczeństwo. Sprawdzają się przede wszystkim w pomieszczeniach, w których - poza bezpieczeństwem - należy zapewnić dobrą wymianę powietrza, a jednocześnie niczym nie zakłócony kontakt wzrokowy. Posiadają zabezpieczenie przed wyważeniem; bezpieczeństwo pomagają uzyskać m.in. zamek ryglujący, mikrowyłącznik zamka, wieszaki segmentowe blokujące, hamulec bezpieczeństwa, zabezpieczenie w przypadku pęknięcia sprężyn, listwa krawędziowa optyczna lub pneumatyczna, zabezpieczenie przed nawinięciem na wał czy fotokomórki. Kraty rolowane o niewielkich gabarytach mogą być obsługiwane ręcznie; większe za pomocą napędów elektrycznych.