1. Przepis art. 343 § 1 kodeksu cywilnego (k.c.) daje uprawnienie posiadaczowi by zastosował on „obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.” Instytucja obrony koniecznej pozwala zapobiec naruszeniu posiadania (jest realizowana w chwili zamachu na posiadanie, celem utrzymania się przy posiadaniu). W odróżnieniu od obrony koniecznej samopomoc (o czym później) zmierza do przywrócenia już naruszonego posiadania.

Jak zaznaczono, obrona konieczna jest realizowana w momencie trwania zamachu (jedność czasu i miejsca) – jako natychmiastowa obrona przed bezpośrednim zamachem (Tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 marca 1968 r. (II CR 69/68, RPEiS 1969, z. 1, s. 373)).

Tytułem przykładu: realizacja omawianego prawa może mieć miejsce w momencie przesuwania znaków granicznych, płotu, szlabanu, wymiany zamków w drzwiach, dokonywania zmian w kodach dostępu do pomieszczenia, itp.

Przepisy nie definiują precyzyjnie granic obrony koniecznej. Niewątpliwie jednak przedsiębrane działania muszą pozostać w proporcji do działań naruszycielskich. W przeciwnym razie osoba realizująca prawo do obrony koniecznej naraża się na odpowiedzialność odszkodowawczą. Nadto granicę obrony koniecznej wyznacza prawo karne. Obrona konieczna nie może prowadzić (najogólniej rzecz ujmując) do naruszenia takich dóbr, jak: zdrowie, życie czy wolności.

Innymi słowy: dozwoloną obroną konieczną będzie np. zastawienie samochodem bramy celem uniemożliwienia jej zamknięcia/ otworzenia, natychmiastowe przestawienie znaków granicznych na poprzednie miejsce, czy zabarykadowanie się w pomieszczeniu. Przekroczeniem granic obrony koniecznej będzie np. zniszczenie samochodu, którym poruszają się osoby dopuszczające się zamachu, czy też agresja fizyczna (choć co do akceptacji możliwości fizycznej interwencji, a ściślej jej stopnia można się spierać) względnie agresja słowna (o ile stanowi zniesławienie, czy zniewagę).

2. Przepis art. 343 § 2. k.c. stanowi, iż „posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób.”

Cytowany przepis definiuje przesłanki tzw. dozwolonej samopomocy. W myśl ww. przepisu pokrzywdzony może, realizując instytucję dozwolonej samopomocy, przywrócić naruszone posiadanie – o ile będzie działał „niezwłocznie” tj. w krótkim czasie po utracie posiadania (tj. podejmie wszelkie działania bez nieuzasadnionej zwłoki) oraz o ile powstrzyma się od jakiejkolwiek przemocy wobec osób.

Dla przykładu: w ramach dozwolonej samopomocy z pewnością będzie doprowadzenie nieruchomości do stanu poprzedniego po opuszczeniu nieruchomości przez osoby naruszające posiadanie; np.: rozwiercenie nowo założonych zamków w drzwiach aby ponownie wejść w posiadanie pomieszczenia, itp.

3. Przepis art. 344 § 1. k.c. stanowi, iż „przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń”.

Omawiane roszczenie jest niezależne „od dobrej wiary posiadacza (…) od zgodności posiadania ze stanem prawnym”. Roszczenie o naruszenie posiadania nie przysługuje jednak wówczas gdy prawomocne orzeczenie sądu lub innego właściwego organu (…) stwierdza, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.Roszczenie ww. wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.

Na podstawie przepisu art. 17 pkt 4) kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) sprawy o naruszenie posiadania należą do właściwości sądów okręgowych. Sądem właściwym miejscowo jest sąd miejsca jej położenia (art. 38 § 1 k.p.c.). W sprawach o naruszenie posiadania powództwo wzajemne nie jest dopuszczalne (art. 479 k.p.c.)

Na zasadzie art. 27 pkt 7 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w sprawach o naruszenie posiadania wymaga uiszczenia opłaty stałej w wysokości 200 złotych.