W miastach na całym świecie rośnie świadomość znaczenia zieleni miejskiej. Jednym z najbardziej innowacyjnych rozwiązań w tej dziedzinie są parki kieszonkowe. Te niewielkie, ale niezwykle potrzebne przestrzenie zielone, wprowadzają powiew świeżości do miejskich krajobrazów, poprawiając jakość życia mieszkańców i przyczyniając się do zrównoważonego rozwoju miast. Ważną rolę w aranżacjach tego typu założeń pełnią elementy betonowe, które pomagają w organizowaniu przestrzeni.

Co to są parki kieszonkowe?

Parki kieszonkowe to małe, publiczne przestrzenie zielone, zazwyczaj o powierzchni nieprzekraczającej 500 m². Powstają w miejscach, które wcześniej były zaniedbane lub niewykorzystane, takich jak nieużytki, skwery czy tereny przy budynkach. Ich głównym celem jest stworzenie oazy zieleni w gęsto zabudowanych obszarach miejskich, gdzie brakuje większych parków i terenów rekreacyjnych. Historia parków kieszonkowych jest dość długa, bo liczy sobie już ponad 50 lat. W 1967 roku na Manhattanie powstał Paley Park o powierzchni zaledwie 390 m kw. Ta niewielka przestrzeń wciśnięta pomiędzy dwa budynki i mur składa się z zaledwie z kilku drzew, donic z roślinami oraz stolików z krzesłami, a także akcentu architektonicznego w postaci sztucznego wodospadu. Od tego czasu parki kieszonkowe stały się bardzo popularne na całym świecie, także w Polsce. Dziś powstają niczym „grzyby po deszczu” i są najczęściej projektowane zgodnie z zasadami zrównoważonego kształtowania przestrzeni. Stąd poza stosowaniem rodzimej roślinności, używa się do ich budowy trwałych, najczęściej betonowych elementów, a także nawierzchni, które przepuszczają wodę do gleby. Jakie korzyści niosą parki kieszonkowe?

Korzyści ekologiczne

Jednym z najważniejszych aspektów parków kieszonkowych jest ich wpływ na środowisko. Te małe przestrzenie zielone przyczyniają się do poprawy jakości powietrza, redukując poziom zanieczyszczeń i zwiększając ilość tlenu w atmosferze. Rośliny w parkach kieszonkowych absorbują dwutlenek węgla i inne szkodliwe substancje, co pomaga w walce ze zmianami klimatycznymi. Dodatkowo, parki kieszonkowe wspierają bioróżnorodność, tworząc siedliska dla różnych gatunków roślin i zwierząt. W miastach, gdzie naturalne ekosystemy są często niszczone przez rozwój infrastruktury, takie przestrzenie stanowią schronienie dla lokalnej fauny i flory.

Korzyści społeczne

Parki kieszonkowe mają również ogromny wpływ na życie społeczne mieszkańców miast. Stanowią miejsca spotkań, rekreacji i odpoczynku na świeżym powietrzu, z dala od zgiełku i stresu miejskiego życia. Badania pokazują, że kontakt z naturą ma pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne, redukując poziom stresu, poprawiając nastrój i zwiększając ogólną jakość życia.

Strefy wypoczynku

Dziś bardzo często przy projektowaniu parków kieszonkowych wykorzystuje się betonowe elementy, które w tego rodzaju aranżacjach mogą znaleźć szereg zastosowań, także niestandardowych. Są one na tyle uniwersalne, że można z nich wykonać kompleksowe strefy wypoczynku. Z betonowych elementów można zbudować meble, donice, kwietniki, rabaty, ścianki cieku wodnego, fontanny, a nawet kaskady wodne. Stworzono też wiele projektów i rozwiązań gotowych do zastosowania. Wśród nich są propozycje, w których wykorzystane zostały elementy Polbruk L-ka Tigela i Polbruk Neo. L-ka Tigela to wszechstronny moduł w kształcie litery „L”.  Można zbudować z niego nogi ławy z drewnianym siedziskiem albo betonową ławkę. L-ka Tigela ułożona na dłuższym boku i wbudowana w nawierzchnię może stanowić także blokadę uniemożliwiającą wjazd samochodów do „zielonej” strefy. Z modułów L-ka Tigela można też stworzyć „krawężnik” otaczający kwietną rabatę czy donice o różnej wysokości. Do realizacji mebli miejskich w parkach kieszonkowych wykorzystać też można elementy Polbruk Neo. Zbudowane z Neo ławki czy sofy z drewnianymi siedziskami nie tylko prezentują się ciekawie, ale są również „wandaloodporne”, co jest niezwykle ważne w przestrzeniach publicznych. Z Neo można stworzyć kompletne aranżacje z kaskadą wodną czy donicami.

Nawierzchnie

Poza elementami małej architektury w parkach kieszonkowych niezwykle ważna jest także nawierzchnia. Często tworzą ją elementy pełne ale również ażurowe lub płyty betonowe układane metodą „step by step”, która pozwala na swobodne przenikanie wód opadowych do gleby. Wpływa to na zwiększenie wilgotności ziemi, co jest dobre dla roślin, a także powietrza w mieście. Tego typu rozwiązania są stosowane w wielu miejscach na świecie np. w Jardín Edith Sánchez Ramírez w Meksyku (nawierzchnia w formie pasów z przestrzeniami biologicznie czynnymi), ale również w Polsce np. w niektórych parkach kieszonkowych, które powstały w Krakowie w ramach projektu „Ogrody Krakowian”. Ażurowe nawierzchnie to nie tylko ekologiczne, ale również świetnie prezentujące się rozwiązania, które stanowią idealne uzupełnienie kompozycji. Przestrzenie biologicznie czynne, w które może swobodnie wnikać woda, stanowią w nich od kilkunastu do ok 50 proc. powierzchni. Na rynku z każdym rokiem przybywa tego typu rozwiązań. W części z nich otwory znajdują się bezpośrednio w płycie. Przykładem są klasyczne płyty ekologiczne, jak choćby świetnie znana z wielkopowierzchniowych parkingów Meba (retencja na poziomie 40 proc.), ale również bardzo designerskie produkty, takie jak Polbruk Extrano (retencja na poziomie 12 proc.), czyli pełne płyty z prostokątnymi, wydłużonymi otworami przypominającymi kubistyczne kłosy zboża. Zdarza się również, że powierzchnia, w którą wnika woda, jest tworzona przez specjalne wypustki na krawędzi. Doskonałym przykładem może tu być kostka Ekol. To niewielka kwadratowa kostka o boku 20 cm.  W taki sam sposób powierzchnie biologicznie czynna powstają pomiędzy kostkami Ekotriada, które również mają z boku charakterystyczne wypustki. Retencja w pierwszym przypadku kształtuje się na poziomie 21 proc., a w drugim wynosi około 10 proc.

Czynniki wodoprzepuszczalności nawierzchni

Należy pamiętać, że tego typu nawierzchnie spełnią swoją rolę tylko w przypadku, gdy płyty i kostki zostaną ułożone na odpowiednim, przepuszczalnym podłożu. Podbudowa powinna być dobrana do warunków geotechnicznych, eksploatacji i zastosowanego odwodnienia. Warstwa podsypki na podbudowie nie powinna być mniejsza niż 3 cm i należy ją wykonać z piasku płukanego o frakcji 0-2 mm lub kruszywa łamanego 0-5 mm. Ważny jest również sposób wypełnienia spoin i otworów w kostkach – można je wypełnić ziemią, żwirem lub kruszywami łamanymi. Procent powierzchni otwartej, sposób wypełnienia fug i rodzaj podbudowy decydują o wodoprzepuszczalności nawierzchni. W parkach kieszonkowych w przestrzeniach miejskich oprócz dobrze wykonanej podbudowy i podsypki należy zwrócić uwagę na odpowiednie ułożenie poszczególnych kostek (nie mogą być ułożone zbyt ciasno lub za luźno) i odpowiednie wyprofilowanie koryta. W przypadku podmokłego terenu wymagane jest zastosowanie warstwy odsączającej. Spoiny powinny być w całości wyplenione piaskiem płukanym. Dla funkcjonalności i użyteczności nawierzchni kluczowe jest dopasowanie grubości kostki do realnego obciążenia.

Przykłady parków kieszonkowych w Polsce

W Polsce pierwszy park kieszonkowy powstał w Krakowie w 2016 roku na Zabłociu w Dzielnicy Podgórze. Obecnie stają się one coraz bardziej popularne, a ich liczba nieustannie rośnie. Dzięki inicjatywom lokalnych społeczności i wsparciu władz miejskich, parki kieszonkowe stają się integralną częścią miejskiego krajobrazu. Wrocław jest jednym z miast, które przodują w tworzeniu parków kieszonkowych. Ostatnim i szeroko komentowanym jest park kieszonkowy przy placu Nowy Targ - teren olbrzymiego placu został przekształcony w zieloną oazę z ławkami i kwietnikami. Innym przykładem jest park kieszonkowy na warszawskiej Pradze, który powstał w ramach projektu rewitalizacji dzielnicy. Miejsce to, wcześniej zaniedbane i niebezpieczne, zostało przekształcone w przyjazną przestrzeń dla mieszkańców, z alejkami spacerowymi, ławeczkami i miejscami do piknikowania. Ciekawą inicjatywą jest też Zielny Kącik w Kielcach. To inicjatywa miasta Kielce, które w ramach programu Zielony Mecenat podjęło współpracy z firmą Polbruk.  Zielony kącik to strefa wypoczynku dla osób oczekujących na przystankach autobusowych. Tworzy ją kompleks mebli miejskich zbudowanych z pustaków Neo i betonowych donic Tigela,

Wyzwania i przyszłość parków kieszonkowych

Mimo licznych korzyści, tworzenie parków kieszonkowych wiąże się również z pewnymi wyzwaniami. Jednym z głównych problemów jest brak odpowiednich terenów w gęsto zabudowanych miastach., Jednakże rosnąca świadomość ekologiczna i potrzeba poprawy jakości życia w miastach sprawiają, że parki kieszonkowe mają przed sobą świetlaną przyszłość.  Władze miejskie coraz częściej dostrzegają ich potencjał i wspierają inicjatywy związane z tworzeniem takich przestrzeni. W wielu miastach stają się one symbolem nowoczesnego, zrównoważonego rozwoju miejskiego.