Fot. Junkers, METAL-FACH Decyzja powinna być poprzedzona fachową analizą poszczególnych rozwiązań – należy wziąć pod uwagę dostępność poszczególnych źródeł ciepła, stopień izolacji termicznej budynku i jego ogólne zapotrzebowanie na energię cieplną, styl życia mieszkańców i ich przyzwyczajenia. Konkretne rozwiązania różnią się bowiem wymaganiami techniczno-prawnymi, dotyczącymi m.in. lokalizacji źródła ciepła, odprowadzania spalin, wentylacji itp.

Dom z dopłatą

Popularyzacji niskiego zużycia energii użytkowej na cele ogrzewania budynku służy m.in. program NFOŚiGW wspierania osób budujących takie domy. Rozpisany został na lata 2013-2018 i skierowany jest osób fizycznych budujących dom jednorodzinny lub kupujących dom czy mieszkanie od dewelopera lub spółdzielni mieszkaniowej. Dotację można otrzymać zarówno na dom jednorodzinny, jak i mieszkanie, przy czym jej wysokość zależy nie tylko od rodzaju lokalu, ale też poziomu zużycia energii na cele grzewcze. Dla domów energooszczędnych jego maksymalna wartość została ustalona na 40 kWh/(m2x rok).

Uzyskanie dopłaty w wysokości 30 tys. zł na budynek w standardzie NF40 wymaga spełnienia dołączonych do programu wytycznych, określających podstawowe wymogi, które są niezbędne do osiągnięcia oczekiwanych standardów energetycznych dla budynków mieszkalnych. Zostały w nich też sprecyzowane metody weryfikacji projektów oraz sprawdzenia wykonanych domów energooszczędnych. Zabronione jest m.in. dokonywanie jakichkolwiek zmian zarówno konstrukcyjnych, jak i materiałowych, instalacyjnych czy funkcjonalnych). Niezwykle ważny jest też wybór ekipy wykonawczej – musi ona wykonać prace z najwyższą starannością oraz zastosowaniem rozwiązań wskazanych w projekcie. Każde odstępstwo oznacza, że wniosek o dotację może zostać odrzucony.

W stronę budownictwa energooszczędnego

Projekt każdego domu jednorodzinnego (i nie tylko, bo wymagania te dotyczą każdego projektu budowlanego, jednak w artykule skupimy się na budownictwie jednorodzinnym) musi zawierać informację odnośnie prognozowanej energochłonności obiektu, czyli przewidywanego zapotrzebowania na energię niezbędną do zapewnienia komfortowego dostępu do ogrzewania, wentylacji, ciepłej wody, klimatyzacji/chłodzenia. Jej poziom zależy m.in. od rodzaju wybranego paliwa, sposobu wytwarzania energii na potrzeby grzewcze i wentylacyjne oraz jej dostarczania. Bardzo ważne jest wybranie odpowiedniego nośnika energii.

Standard budownictwa energooszczędnego zakłada maksymalne ograniczenie strat ciepła i zminimalizowanie zapotrzebowania na nie. Ponadto, kładzie duży nacisk na stosowanie rozwiązań przyjaznych dla środowiska, opartych na paliwach czystych, odnawialnych. Począwszy od 1 stycznia 2014 roku zaczną obowiązywać znowelizowane warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Zgodnie z nimi, budynek oraz znajdujące się w nim instalacje ogrzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne, ciepłej wody użytkowej powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, by maksymalne zapotrzebowanie wartości wskaźnika EP (energia pierwotna) na potrzeby ogrzewania, wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej przedstawiało się tak, jak podano w tabeli 1.

Tabela 1. Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika EPH+W na potrzeby ogrzewania, Źródło: Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie; § 329
Nie są to wymagania rygorystyczne, choć dużo niższe w porównaniu z przeciętną energochłonnością zamieszkiwanych obecnie domów. Docelowe 70 kWh/(m2 · rok) to górna granica zapotrzebowania na energię w domu energooszczędnym – dolna to 15 kWh/(m2 · rok), poniżej której mamy już do czynienia z budynkiem pasywnym.

Tabela 3. Szacunkowe miesięczne koszty ogrzewania gazem
Bardzo ważne jest określenie współczynnika zapotrzebowania na ciepło (EUco czyli energia użytkowa potrzebna na cele ogrzewcze), ponieważ informuje on o stopniu zabezpieczenia obiektu przed niekontrolowanymi stratami ciepła bez względu na to, jakie mamy urządzenia grzewcze, jakie generują one straty podczas pracy i jak wpływają na środowisko. Na wartość wskaźnika EP wpływa bowiem rodzaj zastosowanego urządzenia grzewczego – paliwo o małej zawartości energii pierwotnej pozwalało uzyskać wymagany wskaźnik EP nawet mimo niskiej izolacyjności przegród zewnętrznych i dużych strat ciepła wskutek wentylacji grawitacyjnej.

Nowe warunki techniczne, które zaczną obowiązywać już za dwa miesiące, zmienią ten stan – nie wystarczy zaplanowanie kotła na palowo odnawialne (np. na biomasę); niezbędne będzie też zaprojektowanie bardzo dobrej izolacji termicznej.

Kalkulator kosztów ogrzewania

Wstępne, bardzo szacunkowe roczne koszty zapotrzebowania na ciepło naszego domu możemy poznać, korzystając z dostępnych w Internecie kalkulatorów kosztów ogrzewania. Określając rodzaj budynku (budowany zgodnie z obecnymi wymaganiami, energooszczędny, pasywny) i wynikający z tego współczynnik zapotrzebowania na ciepło, wielkość ogrzewanej powierzchni, liczbę mieszkańców, szacunkową ilość dziennego zużycia ciepłej wody na osobę, a także podając prawdopodobną temperaturę zimnej wody wodociągowej i wymaganą temperaturę c.w.u., możemy obliczyć zapotrzebowanie budynku na ciepło do ogrzewania i produkcji c.w.u. oraz koszt jego zaspokojenia w zależności od wybranego paliwa.

Są to, naturalnie, koszty szacunkowe obarczone dużym ryzykiem błędu, pozwalają jednak inwestorowi zorientować się, które rozwiązanie na etapie eksploatacji wymaga najniższych nakładów finansowych. W tabelach 2 i 3 oraz na wykresie 1 prezentujemy takie dane, przygotowane w oparciu o kalkulator kosztów ogrzewania z aktualizacją cen paliw i energii na lipiec 2013. Parametry wzorcowego budynku:
- nowy, 160 m2, wybudowany w standardzie energooszczędnym, ze współczynnikiem zapotrzebowania na ciepło na poziomie k=45 [kWh/m2rok], zamieszkany przez 5 osób.



Tabela 2a. Szacunkowe koszty ogrzewania dla budynku o pow. 160 m2 i niskim rocznym zapotrzebowaniu na energię cieplną – współczynnik k na poziomie (kWh/m2rok). Dane wg cen paliw na lipiec 2013
Zaprezentowane w tabeli sprawności poszczególnych grup urządzeń są średnioroczne w odniesieniu do wartości opałowej paliwa. W przypadku gruntowej pompy ciepła i grzejników akumulacyjnych wybrana została taryfa G12 w stosunku noc/dzień 60/40 % dla pompy gruntowej i 80/20 % dla grzejników akumulacyjnych. W założeniu pompa gruntowa pokrywa całkowicie zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania budynku. W przypadku powietrznej pompy ciepła wybrana została taryfa G11 – dodatkowym źródłem ciepła jest w tym przypadku grzałka elektryczna.

Jak wynika z symulacji, najtańszymi pod względem eksploatacyjnym rozwiązaniami w tym przypadku są gruntowa pompa ciepła, kocioł zasypowy miałowy oraz kocioł na drewno. Na przeciwległym krańcu jest kocioł kondensacyjny zasilany LPG.

Wykres 1. Szacunkowa cena 1 kWh ciepła zł brutto dla budynku o pow. 160 m2 i niskim rocznym zapotrzebowaniu na energię cieplną – współczynnik k na poziomie (kWh/m2rok). Ceny paliw i energii elektrycznej na 07.2013 r.
Ale … to tylko dane szacunkowe, przybliżone! Rzeczywistość może wyglądać inaczej, gdyż na ostateczne koszty eksploatacyjne ma wpływ nie tylko rodzaj zastosowanej termoizolacji budynku, stolarki otworowej, rozwiązań technicznych i technologicznych (typ wentylacji, zastosowanie rekuperacji, kolektorów słonecznych itp.), ale też jakość wykonania prac! Nawet najlepsze materiały i wysokiej klasy sprzęt oraz energooszczędne technologie nie uchronią nas przed stratami ciepła, jeśli ekipa wykonawcza wykona roboty niechlujnie, niezgodnie z projektem.


Wykres 2. Szacunkowe koszty ogrzewania brutto/rok dla budynku o pow. 160 m2 i niskim rocznym zapotrzebowaniu na energię cieplną – współczynnik k na poziomie (kWh/m2rok). Ceny paliw i energii elektrycznej na 07.2013 r.

Ogrzewanie w domu jednorodzinnym – podstawowe źródła ciepła

Wprawdzie na rynku oferowanych jest szereg różnych rozwiązań, umożliwiających zapewnienie w pomieszczeniach komfortu cieplnego, większość inwestorów decyduje się na instalację grzejnikową (czasami zastępowaną lub uzupełnianą ogrzewaniem podłogowym), dla której źródłem ciepła jest kocioł – na paliwo stałe węglowe lub na biomasę, gazowy lub olejowy.

Szacunkowe miesięczne koszty zużycia gazu
Zobacz 2 część artykułu: "KLIKNIJ: Ogrzewanie w domu jednorodzinnym cz. 2. - zagadnienia podstawowe