Co może gmina w kwestii drogi wewnętrznej?

W myśl art. 18 ust. 2 pkt 13 ustawy o samorządzie gminnym do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach herbu gminy, nazw ulic i placów będących drogami publicznymi lub nazw dróg wewnętrznych w rozumieniu o drogach publicznych (a także wznoszenia pomników).

Fot. Flickr
Zaś stosownie do art. 8 ust. 1a ustawy o drogach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 260) podjęcie przez radę gminy uchwały w sprawie nadania nazwy drodze wewnętrznej wymaga uzyskania pisemnej zgody właścicieli terenów, na których jest ona zlokalizowana.

Drogą publiczną jest droga zaliczona na podstawie tej ustawy do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych. Drogi publiczne ze względu na funkcje w sieci drogowej dzielą się na następujące kategorie: drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i drogi gminne.

Zgodnie zaś z art. 7 ust. 1 ustawy o drogach publicznych do dróg gminnych zalicza się drogi o znaczeniu lokalnym niezaliczone do innych kategorii, stanowiące uzupełniającą sieć dróg służących miejscowym potrzebom, z wyłączeniem dróg wewnętrznych. Zaliczenie do kategorii dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy po zasięgnięciu opinii właściwego zarządu powiatu.

Drogi niezaliczone do żadnej kategorii dróg publicznych, w szczególności drogi w osiedlach mieszkaniowych, dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych, dojazdowe do obiektów użytkowanych przez przedsiębiorców, place przed dworcami kolejowymi, autobusowymi i portami oraz pętle autobusowe, są drogami wewnętrznymi, co wynika wprost z art. 8 ust. 1 ustawy o drogach publicznych.

Na gruncie aktualnie obowiązującego prawa, przed podjęciem uchwały w sprawie nadania nazwy drodze wewnętrznej, zgodnie z art. 8 ust. 1a ustawy o drogach publicznych, niezbędne jest uzyskanie pisemnej zgody właścicieli terenów, na których jest ona zlokalizowana.

Warto wiedzieć, że

Nadanie nazwy drodze jest możliwe jeszcze przed jej wybudowaniem, jeżeli teren, którego dotyczy uchwała objęty jest miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, w których jest przeznaczony na drogę publiczną.

Kto nadaje nazwy drogom w Polsce?

Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym chwała rady gminy o nadaniu nazwy ulicy jest aktem prawa . Nazwa ulicy jest elementem realizacji praw i obowiązków publicznych, a takie prawa i obowiązki muszą mieć podstawę normatywną powszechnie obowiązującą. Warunkiem koniecznym realizacji kompetencji nadawania nazw ulicom jest ich status drogi publicznej (w przypadku dróg niepublicznych wymagana jest dodatkowo zgoda właścicieli terenów). Musi to być droga istniejąca a nie droga, która jeszcze nie została zbudowana i której status jest niejasny.

Uchwała o nadaniu nazwy konkretnej ulicy ma nieograniczony krąg adresatów, jest zatem uchwałą o charakterze generalnym. Adresatami tymi są wszyscy, którzy muszą posługiwać się tą nazwą i zmieniać (co często związane jest z obowiązkiem poniesienia stosownych opłat) adres zamieszkania, miejsce prowadzenia działalności gospodarczej czy też miejsce położenia nieruchomości w dokumentach, rejestrach i ewidencjach urzędowych.

Konieczność aktualizowania adresu jest niekiedy objęta także systemem sankcji administracyjnych. Nazwa ulicy jest tym samym także elementem realizacji praw i obowiązków publicznych, a takie prawa i obowiązki muszą mieć podstawę normatywną powszechnie obowiązującą.

Artykuł 18 ust. 2 pkt 13 ustawy o samorządzie gminnym, daje radzie gminy podstawę do podejmowania uchwał o nadaniu nazwy ulicom i – choć trudno ją uznać za pełną – jest to podstawa wyraźnie określona, uprawniająca do podejmowania takich uchwał przez organ stanowiący, i to na zasadzie wyłączności, zamieszczona w przepisach samej ustawy ustrojowej. Gdy nie ma szczególnej podstawy prawnej do podjęcia aktu prawa miejscowego, powyższą podstawę w tej sprawie należy uznać za umocowaną w przepisie art. 40 ust. 1.

Nazwa ulicy ma znaczenie z punktu widzenia zadań i kompetencji administracji publicznej, zwłaszcza w zakresie prowadzenia różnego rodzaju ewidencji i planowania przestrzennego (nazwa ulicy pełni przede wszystkim funkcje porządkujące i ewidencyjne) regulowanych przepisami prawa publicznego,
Ma także znaczenie z punktu widzenia realizacji przez jednostkę praw publicznych (adres), niekiedy warunkuje korzystanie z nich (prawo wyborcze) Ustawowe określenie ulicy odnoszone jest zarówno do ulic publicznych jak i nie publicznych. Jeżeli gmina ma status miasta to jest podzielona na ulice, które muszą posiadać nazwy, w innych gminach wymóg nazwy ulicy odnosi się do miejscowości, w których istnieje podział na ulice.

Czy gmina może umieszczać tablice pamiątkowe na elewacji budynków?

Umieszczenie tablicy pamiątkowej na obiektach stanowiących mienie komunalne mieści się w kompetencjach rady gminy. Chociaż ustawa o samorządzie gminnym nie mówi wprost , że gmina może umieszczać tablice pamiątkowe na elewacji budynków należących do gminy to jednak pośrednio wynika to z ustawy o samorządzie gminnym.

Art. 18 ust. 2 pkt 13 ustawy samorządowej przekazuje bowiem radzie gminy wyłączną właściwość do podejmowania uchwał w sprawach: herbu gminy, nazw ulic i placów będących drogami publicznymi lub nazw dróg wewnętrznych, a także wznoszenia pomników. Na szerokie rozumienie użytego w tym przepisie pojęcia "w sprawach" zwrócił uwagę Naczelny Sąd Administracyjny (por. wyrok z 24.III.2009 r. sygn. akt Ii OSK 1454/08, Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie wielokrotnie podkreślał, że organy władzy publicznej, nie mogą domniemywać swych kompetencji. Kompetencje organów muszą jasno i jednoznacznie wynikać z przepisów prawa (ustaw)". Ponieważ organy administracji publicznej obowiązuje zasada "co nie jest prawem dozwolone jest zakazane", dlatego podjęcie przedmiotowej uchwały bez upoważnienia ustawowego organu nadzoru uznał za istotne naruszenie prawa, prowadzące do stwierdzenia jej nieważności.

Czy właścicielowi nieruchomości nie można nakazać usuwania reklam?

Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wylicza elementy, które musi zawierać uchwalony przez gminę regulamin utrzymania czystości i porządku. Uregulowanie zagadnień innych niż wymienione w ustawie, a także podjęcie regulacji w sposób inny niż wskazany przez ustawodawcę stanowi wykroczenie poza zakres delegacji ustawowej.

Tak orzekł WSA w Łodzi w wyroku z dnia 13 sierpnia 2015 r., sygn. akt II SA/Łd 515/15
Ustawa wylicza elementy, które powinny znaleźć się w regulaminie, a gmina nie może zamieszczać w nim postanowień wykraczających poza treść art. 4 ustawy. Rada Gminy nie tylko nie może regulować zagadnień innych niż wymienionych w przepisie, ale też podejmować regulacji w inny sposób niż wskazany przez ustawodawcę.

Obowiązek utrzymania należytego stanu sanitarnego nieruchomości odnosić się może wyłącznie do urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości i drogach publicznych. Ustawa nie upoważnia natomiast do utrzymania należytego stanu sanitarno-higienicznego nieruchomości. Na właścicieli nie można również nałożyć dodatkowego obowiązku utrzymania czystości poprzez usuwanie z elewacji i ogrodzeń reklam zamieszczonych bez zachowania trybu przewidzianego prawem, zanieczyszczeń powodowanych przez ptaki i inne zwierzęta oraz aktów wandalizmu. Regulamin nie może również zawierać definitywnego zakazu wprowadzania zwierząt domowych na określone tereny (np. do placówek handlowych czy piaskownic), tylko powinien określać obowiązki właścicieli zwierząt w celu ochrony przed zagrożeniem i uciążliwością dla ludzi. Właścicieli nie można również obarczyć kosztami przeprowadzenia deratyzacji. Taki obowiązek nie ma umocowania w ustawie.

Podstawa prawna:

Ustawa o drogach publicznych ( Dz. U. z 2015 poz. 450 ze zm.)
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ( Dz. U. z 2013 poz. 1399 ze zm.)
Ustawy o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594)

Przemysław Gogojewicz
Kancelaria Usług Prawnych