Problem hałasu dotyka każdego z nas na każdym kroku. Hałas towarzyszy nam zarówno podczas drogi do szkoły, jak i w jej miejscu. Hałas generują też urządzenia, instalacje i maszyny, które ułatwiają nam życie. Przeszkadzać może również głośna rozmowa czy włączony telewizor. Szczególnie uciążliwy i jednocześnie szkodliwy jest jednak hałas komunikacyjny powodowany coraz większą ilością samochodów i zwiększony ruchem drogowym i lotniczym. Stanowi on obecnie nawet większy problem niż bliskość zakładów czy całych stref przemysłowych. Nie wszyscy zdają sobie również sprawę, iż hałas zaliczany jest do kategorii zanieczyszczenia środowiska. Być może dzieje się tak dlatego, że skutki wpływu hałasu na nasz organizm nie są tak szybko widoczne i nie tak łatwe do wychwycenia, jak zanieczyszczenie powietrza czy wody. Hałas wpływa na zdrowie w dłuższym okresie czasu, a bóle i zawroty głowy oraz zmęczenie można tłumaczyć w zupełnie inny sposób.

Dom dobrze izolowany

Ochrona domu czy mieszkania przed wilgocią i utratą ciepła to podstawowa kwestia, którą obecnie uwzględnia każdy projektant, przystępując do opracowania projektu. Nic dziwnego, właśnie te elementy, bezpośrednio związane z kosztami ogrzewania i komfortem użytkowania pomieszczeń są szczególnie bacznie analizowane przez osoby zainteresowane budową. Dobra izolacja przeciwwilgociowa, prawidłowo zaprojektowana i wykonana, na wiele lat zapewnia ochronę elementów konstrukcyjnych budynku przed wodą i jej skutkami, takimi jak stała obecność grzybów, pleśni oraz korozja i niszczenie poszczególnych materiałów. Podobnie izolacja termiczna, czyli ocieplenie domu. Zyski są odczuwalne z dwóch powodów – mniej płacimy za ogrzewania (choć koszty energii przecież wciąż rosną), a w mieszkaniu mamy przyjemne ciepło.

Niestety, nie można tego samego napisać na temat izolacji akustycznych, które przynajmniej w Polsce traktowane są nieco po macoszemu. Wynika to z kilku uwarunkowań. Jeszcze kilkanaście lat temu hałas powodowany choćby komunikacją nie był aż tak uciążliwy, nie przywiązywano więc wagi ani do edukacji inżynierów w tym kierunku, ani do określenia jednoznacznych i spójnych przepisów. Jednocześnie, większość budynków wznoszono wówczas jako masywne konstrukcje, z ciężkich materiałów typu pełna cegła czy bloczki wapienno-piaskowe. Zgodnie z regułą masy, zapewniały one zadawalające właściwości pod względem akustycznym. Obecnie znacznie częściej stosowane są lżejsze materiały (ceramika poryzowana, bloczki z betonu komórkowego), które ze względu na swoją lekkość takich właściwości nie są w stanie zapewnić.

Hałas – czy to się zmieni?

Ministerstwo Infrastruktury zapowiada zmiany w prawie budowlanym, w tym między innymi zamierza wprowadzić obowiązek dołączania do projektu budowlanego tzw. charakterystyki akustycznej budynku. Dokument ten w formie załącznika miałby zawierać deklaracje odnośnie parametrów akustycznych przegród wewnętrznych i zewnętrznych oraz przewidywaną emisję hałasu powodowanego elementami wyposażenia technicznego budynku (urządzenia, instalacje). Taka informacja ma za zadanie przekazać potencjalnemu inwestorowi zainteresowanemu konkretnym projektem dane o tym, czy w jego domu będzie cicho. Branża budowlana widzi w tej nowelizacji zarówno plusy, jak i minusy. Nakłada ona na architektów i projektantów więcej pracy i zwiększa ich odpowiedzialność, w tym karną i finansową za zawartość projektu. Tym samym, projekty będą prawdopodobnie droższe, a w ich tworzenie będą musieli być włączeni specjaliści z zakresu akustyki. Z drugiej jednak strony, zadeklarowanie parametrów akustycznych dla konkretnych materiałów budowlanych, zamieszczone w projekcie, pozwoli w bardziej świadomy sposób budować dobrze izolowane akustycznie domy i mieszkania.

Akustyka a systemy ociepleń

Ocieplenie ściany stanowi niezależny układ warstw materiałów mocowanych do elementu nośnego – ścian zewnętrznych budynku. Jako materiał termoizolacyjny najczęściej stosowane są płyty ze styropianu (polistyrenu ekspandowanego) lub płyty z wełny mineralnej. Powszechnie uważa się, iż jedną z przewag ocieplenia z zastosowaniem wełny jest poprawa izolacyjności akustycznej ścian. Poniekąd to prawda – choć nie do końca. Wełna, jako materiał włóknisty, zbudowany z luźnych włókien spojonych w całość odpowiednim lepiszczem, rzeczywiście pozwala na wytłumienie dźwięków. Z kolei, styropian ma zupełnie inną strukturę – zbudowany jest z drobnych, ściśle przylegających do siebie kuleczek wypełnionych powietrzem. Ten rodzaj budowy struktury sprawia, że styropian nie wykazuje równie korzystnych właściwości akustycznych, jak wełna. Wręcz przeciwnie – wzmacnia dźwięki. To tyle, jeśli chodzi o właściwości samego materiału termoizolacyjnego. Jeszcze ważniejszą kwestią jest fakt, że układ ociepleniowy stanowi oddzielną, niezależną konstrukcję „zawieszoną” na ścianie. To sprawia, że ocieplenie działa na zasadzie rezonatora – potęguje dźwięki powietrzne i zwiększa boczne przenoszenie dźwięku. Badania wykazują, iż dzieje się to do określonej grubość termoizolacji. Dopiero warstwa termoizolacji o dość znacznej grubości pozwala na poprawę wskaźnika izolacyjności akustycznej ścian. Co istotne, opisane zjawisko dotyczy zarówno ociepleń ze styropianem, jak i z wełną mineralną, z tym że w nieco mniejszym stopniu.

Innowacyjny styropian

Styropian elastyfikowany stosowany do ocieplania ścian zewnętrznych to nowość na polskim rynku budowlanym. W zestawieniu ze standardowym styropianem charakteryzuje się on porównywalną izolacyjnością cieplną, ale znacznie mniejszą sztywnością dynamiczną – to właśnie ta cecha decyduje o dobrej izolacyjności akustycznej tego materiału. Styropian elastyfikowany wytwarzany w jest w bardzo podobnym procesie technologicznym, jak standardowy. Różnica polega na tym, że po spienieniu granulek polistyrenu i uformowaniu z nich bloków całość poddaje się procesowi plastyfikacji polegającego na obciążeniu i prasowaniu bloków. Dopiero po zakończeniu tego procesu, bloki są sezonowane i cięte na płyty.

SYSTEM ATLAS (ETICS) pełni rolę izolacji termicznej i akustycznej

ATLAS jako pierwszy w kraju systemodawca wprowadził do oferty rozwiązanie ocieplenia ze styropianem elastyfikowanym. Stało się to w kwietniu tego roku w wyniku nowelizacji Europejskiej Aprobaty Technicznej ETA-06/0081 dla systemu ATLAS. Zgodnie ze wspomnianą nowelizacją, w systemie, oprócz standardowego styropianu o właściwościach opisanych za pomocą kodów wg PN-EN 13163:
- EPS – EN 13163-T2-L2-W2-S1-P3-BS115-CS(10)70-DS(N)2-DS(70,-)2-TR100
- EPS – EN 13163-T2-L2-W2-S2-P4-BS115-CS(10)70-DS(N)2-DS(70,-)2-TR100
- EPS – EN 13163-T2-L2-W2-S2-P3-BS115-CS(10)70-DS(N)2-DS(70,-)2-TR100
- EPS – EN 13163-T2-L2-W2-S2-P4-BS115-CS(10)70-DS(N)2-DS(70,-)1-TR150

można stosować również płyty styropianu elastyfikowanego opisane wg ww. normy jako:
- EPS – EN 13163-T2-L1-W2-S2-P4-BS100-DS(N)2-DS(70,-)1-TR80.

Pozostałe elementy systemu pozostały bez zmian.

Dzięki rozszerzeniu aprobaty o możliwość stosowania styropianu elastyfikowanego, system ATLAS umożliwia jednoczesną poprawę zarówno izolacyjności cieplnej, jak i izolacyjności akustycznej ścian zewnętrznych. Potwierdzają to przede wszystkim badania, jakim poddane zostały układy ociepleniowe zbudowane z takich samych materiałów chemii budowlanej, ale innych rodzajów styropianu: standardowego lub elastyfikowanego. W przypadku stosowania styropianu elastyfikowanego uzyskano określoną poprawę izolacyjności akustycznej ścian, wyrażoną za pomocą wskaźnika ważonego izolacyjności akustycznej właściwej ?Rw. Wskaźnik ten obrazuje różnicę między izolacyjnością akustyczną ściany po wykonaniu ocieplenia z izolacyjnością ściany przed zamontowaniem ocieplenia. Dodatnia wartość ?Rw oznacza poprawę, natomiast warstwa ujemna pogorszenie izolacyjności akustycznej całej ściany.

Hałas w świetle prawa

Hałas jest jednym z sześciu wymagań podstawowych jako powinny być uwzględnione podczas projektu i budowy każdego obiektu budowlanego – zgodnie z Prawem budowlanym (Dz. U. Nr 207 poz.2016 z 2003 roku z późniejszymi zmianami). Ochrona przed hałasem i drganiami jest również uwzględniona w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami).
W zbiorze Polskich Norm odnośnie akustyki w architekturze odnajdziemy następujące akty:
- PN 87/B 02151/02 Akustyka budowlana – Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach – Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach.
- PN B 02151 3:1999 Akustyka Budowlana – Ochrona przed hałasem w budynkach. Izolacyjność akustyczna przegród w budynkach oraz izolacyjność akustyczna elementów budowlanych.
- PN EN ISO 717 1 – Ocena izolacyjności akustycznej w budynkach i izolacyjności akustycznej elementów budowlanych Izolacyjność od dźwięków powietrznych.
- PN EN ISO 717 2 – Ocena izolacyjności akustycznej w budynkach i izolacyjności akustycznej elementów budowlanych. Izolacyjność od dźwięków uderzeniowych.

W przypadku stosowania styropianu elastyfikowanego uzyskano poprawę izolacyjności akustycznej ścian wyrażoną za pomocą wskaźnika ważonego izolacyjności akustycznej właściwej ?Rw nawet o około 3 dB, w zależności od grubości termoizolacji.