Fot. Aluprof Obiekty o niskim zużyciu energii można zasadniczo podzielić na trzy grupy: energooszczędne, pasywne i zero-energetyczne. Oprócz nich funkcjonują też budynki tzw. dodatnio energetyczne, co oznacza, że produkują one więcej energii niż zużywają. Podstawową różnicą między nimi jest niezbędna do dostarczenia do każdego z nich rocznie ilość energii. W przypadku obiektów zaliczanych do energooszczędnych kształtuje się ona na poziomie NF40 – EUco ≤40 kWh/(m²rok). Standard dla budownictwa pasywnego to NF15 – EUco ≤15 kWh/(m²rok). Natomiast budynki zero-energeryczne nie wymagają wcale energii zewnętrznej – w ich przypadku standard to 0 kWh/(m²rok).

Czym jest budownictwo pasywne

Minimalnym zapotrzebowaniu na energię cieplną – nie przekracza ona rocznie 15 kWh/m² (ok. 1,5 m³ gazu na 1 m² powierzchni). Z kolei roczne zużycie energii pierwotnej na zaspokojenie wszystkich potrzeb energetycznych (ogrzewanie, wyprodukowanie ciepłej wody, niezbędna dla codziennego funkcjonowania energia elektryczna) musi być mniejsze niż 120 kWh/m². Te wymagania są diametralnie różne od wymagań stawianych wznoszonym obecnie standardowym budynkom mieszkalnym, w których zużycie energii na same tylko potrzeby grzewcze bywa nawet 8 razy wyższe niż w standardzie pasywnym.

Budownictwo pasywne to jednak nie tylko kwestia minimalizacji strat i zużycia energii, choć de facto ostatecznie wszystko się do niej sprowadza. W koncepcji domu pasywnego ważne są wszystkie etapy procesu budowlanego – począwszy od wyboru działki, przez odpowiedni projekt, lokalizację domu na działce, dobór materiałów, jakość wykonania, na wyposażeniu skończywszy.

Fot. Aluprof Domy pasywne są całkowicie szczelne, a współczynnik przenikania ciepła ich ścian nie może przekraczać 0,15 W/(m²K), zaś okien - Uw= 0,80 W/(m²K). Konstrukcja ścian musi zapewniać doskonałą akumulację ciepła; należy też dokładnie zaizolować dach, który winien być jak najprostszy – np. dwuspadowy lub płaski. Bardzo ważne jest całkowite wyeliminowanie mostków cieplnych – dlatego tarasy czy balkony, jeśli są przewidziane, powinny być zrealizowane jako oddzielne, niepołączone z budynkiem konstrukcje. Bryła budynku pasywnego jest zwarta, prosta, z niewielką powierzchnią ścian zewnętrznych. Dom nie jest podpiwniczony. Ważna jest lokalizacja pomieszczeń – pokoje mieszkalne winny znaleźć się na stronie południowej budynku, natomiast pomieszczenia techniczne i gospodarcze – po północnej, pozbawionej okien. Z kolei strona południowa powinna być maksymalnie przeszklona.

Charakterystyczne dla tego typu budownictwa jest odzyskiwanie i ponowne wykorzystanie energii, dlatego do elementów jego wyposażenia należą wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła. Gruntowy wymiennik ciepła i rekuperator umożliwiają ograniczenie strat energii nawet o 75 – 90 %. Jako źródło ciepła wykorzystywane są również kolektory słoneczne.

Fot. Aluprof Wbrew pozorom, budynek pasywny nie jest ciemną klatką. Od strony południowej umieszcza się okna, fasady szklane czy ogrody zimowe, ponieważ pozwala to nie tylko doświetlić wnętrza, ale też zyskać energię cieplną, która oddawana jest przez ściany wieczorem i w nocy. Od strony północnej należy zrezygnować z okien, a przynajmniej zaplanować najwyżej jedno i to małe.

W celu uniknięcia nadmiernego nasłonecznienia latem, przed budynkiem po stronie południowej powinny znajdować się drzewa liściaste (latem zapewnią pożądany cień, zimą nie będą stanowić przeszkody dla promieni słonecznych). Z kolei z tyłu, od północnej strony należy posadzić drzewa iglaste, które osłonią przed nadmiernymi wiatrami, a tym samym wychłodzeniem. Okna i inne przeszklenia winny być ponadto wyposażone w żaluzje, markizy itp.

Droga inwestycja

Prawdą jest, że tego typu budynek jest droższy od standardowego czy nawet energooszczędnego. Z ogólnych szacunków wynika, że budowa 1 m2 domu pasywnego jest do 1 tys. zł wyższa niż standardowego. Ale tylko na etapie inwestycji, gdyż jego eksploatacja jest bardzo tania. Biorąc pod uwagę systematycznie rosnące koszty gazu i energii elektrycznej, a także zmieniające się prawo budowlane, które zakłada, że za kilkanaście lat wszystkie nowo wznoszone budynki mają być w standardzie pasywnym, warto rozważyć już dziś taką budowę. Tym bardziej, że można starać się o dopłatę z NFOŚiGW. Wysokość jednorazowego dofinansowania to do 50 000 zł brutto w przypadku budynków pasywnych, o zakładanym standardzie energetycznym NF15 – EUco 15 kWh/(m²rok). Niestety, kwota ta wpłacana będzie dopiero po ukończeniu inwestycji i potwierdzeniu przez niezależnego eksperta, że budynek jest zgodny ze standardem.