30 czerwca 2025 r. Komisja Europejska opublikowała pakiet wytycznych dotyczących wdrażania nowej dyrektywy budynkowej (EPBD), w tym ostateczną wersję dokumentu[1] wyjaśniającego, jak stosować przepisy odnoszące się do budynków zeroemisyjnych, tzw. ZEB. Dokument ten daje impuls do aktualizacji krajowych strategii, standardów i programów wsparcia. Jest też ważnym punktem odniesienia dla zmian w metodologii świadectw charakterystyki energetycznej budynków w Polsce, których konsultacje właśnie trwają.

Warto przypomnieć, że ZEB (Zero-Emission Buildings) to nowy, docelowy standard budynków w Unii Europejskiej, który zakłada bardzo niskie zapotrzebowanie na energię oraz pełne pokrycie tego zapotrzebowania ze źródeł odnawialnych lub innych źródeł bezemisyjnych. Zgodnie ze znowelizowaną w ubiegłym roku dyrektywą EPBD, standard ZEB ma być obowiązkowy dla nowych budynków publicznych od 2028 r., a dla wszystkich pozostałych nowych budynków od 2030 r.

ZEB dopuszcza jedynie technologie bezemisyjne

W najnowszych wytycznych Komisja Europejska podkreśla, że do spełnienia wymogów budynków w standardzie ZEB przewidziano stosowanie wyłącznie technologii bezemisyjnych – takich jak pompy ciepła, systemy solarne czy odpowiednio zrównoważona bioenergia – podczas gdy ogrzewanie na gaz, olej czy węgiel jest wykluczone. Jak można przeczytać w odnośnym dokumencie:

− Stosowanie pomp ciepła, systemów solarnych oraz systemów grzewczych opartych na bioenergii jest zgodne z art. 11 ust. 1 dyrektywy EPBD.

To właśnie takie technologie jak pompy ciepła zasilane odnawialną energią elektryczną (w tym z instalacji fotowoltaicznych) oraz efektywne systemy ciepłownicze spełniające wymagania dyrektywy EED − zdaniem Komisji Europejskiej − mają stanowić podstawę dekarbonizacji budynków w Unii Europejskiej.

Nowe podejście do liczenia energii pierwotnej

Jedną z najważniejszych zmian w wytycznych do dyrektywy EPBD jest wymóg liczenia całkowitego zużycia energii pierwotnej, a nie – jak dotychczas robiono to w wielu krajach, m.in. w Polsce – tylko nieodnawialnej części. Komisja Europejska zajmuje tu wyraźne stanowisko:

− Maksymalny próg zapotrzebowania na energię dla budynków zeroemisyjnych […] musi być wyrażony jako całkowite zużycie energii pierwotnej.

To oznacza, że wszystkie składniki energii pierwotnej (zarówno odnawialnej, jak i nieodnawialnej) muszą być sumowane, co wpływa na ocenę efektywności energetycznej budynków i preferencje technologiczne. Warto zaznaczyć, że zgodnie z wytycznymi, budynek zeroemisyjny musi w skali roku wyprodukować lub pozyskać z czystych źródeł tyle energii (w przeliczeniu na energię pierwotną), ile sam zużywa – co oznacza przejście na bilansowanie roczne z wykorzystaniem OZE i uwzględnienie przyszłych współczynników nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej.

Biomasa z określonymi warunkami zastosowania

Wytyczne Komisji Europejskiej wskazują, że biomasa może być stosowana jako źródło energii w budynkach zeroemisyjnych (ZEB), ale pod warunkiem spełnienia rygorystycznych kryteriów zrównoważonego rozwoju. Obejmuje to m.in. zgodność z kryteriami zrównoważonego pozyskiwania i ograniczania emisji gazów cieplarnianych (zgodnie z art. 29 dyrektywy RED II), a także brak negatywnego wpływu na pochłanianie dwutlenku węgla (CO₂) przez lasy (LULUCF) oraz jakość powietrza (przypisy 5 i 6). Emisje operacyjne, takie jak metan (CH₄) i podtlenek azotu (N₂O), muszą mieścić się w dopuszczalnym limicie ustalonym dla budynku zeroemisyjnego.

Źródła energii dla budynków ZEB

Dokument Komisji doprecyzowuje również, że energia zużywana w budynkach zeroemisyjnych powinna pochodzić z następujących źródeł:

• instalacji OZE znajdującej na budynku lub na terenie działki, na której budynek jest wzniesiony;
• instalacji OZE w pobliżu budynku (np. lokalne spółdzielnie energetyczne);
• efektywnych systemów ciepłowniczych (zgodnie z definicją z dyrektywy EED);
• źródeł zeroemisyjnych w systemie elektroenergetycznym.

Jeżeli w pełni odnawialne zasilanie budynku nie jest możliwe z przyczyn technicznych lub ekonomicznych, wytyczne KE dopuszczają korzystanie z energii niepochodzącej z OZE, ale pod warunkiem pełnego zbilansowania jej nadwyżką produkcji energii odnawialnej na miejscu w ujęciu rocznym. Nawet wtedy w budynku ZEB nie wolno jednak instalować źródeł spalających paliwa kopalne – odstępstwo dotyczy wyłącznie sposobu pokrycia bilansu energii pierwotnej, a nie zniesienia zakazu emisyjnych urządzeń grzewczych. Innymi słowy, Komisja Europejska nie akceptuje w nowych budynkach bezemisyjnych takich rozwiązań jak np. hybrydowe kotły gazowe.

Ogrzewanie niskotemperaturowe wspiera efektywność energetyczną

Zapewnienie jak najwyższej efektywności energetycznej, na którą tak duży nacisk kładą nowe wytyczne KE, w praktyce wiąże się z koniecznością upowszechnienia systemów grzewczych, które są dostosowane do niskich wartości temperatury pracy. Dzięki temu można będzie w pełni wykorzystywać potencjał pomp ciepła lub sieci ciepłowniczych nowej generacji oraz minimalizować straty przesyłowe. I choć w samych wytycznych Komisja nie wspomina o ogrzewaniu niskotemperaturowym, do promowania takich systemów w nowych i modernizowanych budynkach zachęca państwa członkowskie dyrektywa EPBD. W nowych budynkach standardem powinno być projektowanie systemów grzewczych na temperaturę zasilania poniżej 45°C. W istniejących budynkach możliwe są modernizacje pozwalające obniżyć temperaturę zasilania do poziomu ≤55°C, co umożliwia pracę pomp ciepła w trybie wysokosprawnym. Warto uwzględnić takie wymagania w przepisach technicznych, świadectwach energetycznych i inspekcjach systemów.

Najwyższy czas na korektę podejścia do transformacji

Nowe wytyczne Komisji Europejskiej jasno wyznaczają kierunek transformacji budownictwa w Europie. Kluczowe technologie to pompy ciepła zasilane odnawialną energią elektryczną, fotowoltaika oraz efektywne systemy ciepłownicze nowej generacji, a dla zapewnienia najwyższej efektywności przekazywania ciepła − niskotemperaturowe systemy grzewcze. Jednocześnie Komisja wyraźnie wskazuje, że wykorzystanie biomasy musi być ograniczone do sytuacji, w których spełnia ona szereg warunków – zarówno prawnych (kryteria RED II), jak i wynikających z szerszej polityki (niepogarszanie jakości powietrza, ostrożność wobec zmniejszania pochłaniania emisji związanych z LULUCF). Podkreśla też konieczność odpowiedniego zbilansowania, gdy do zasilania budynków ZEB wykorzystywany jest miks energii z udziałem paliw kopalnych.

Zgodnie z wytycznymi KE, państwa członkowskie muszą także dostosować swoje metody obliczania charakterystyki energetycznej do nowych zasad – poprzez stosowanie wskaźnika całkowitej energii pierwotnej. A w Polsce trwają właśnie konsultacje projektu rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej. W konsultacjach uczestniczy m.in. PORT PC. Jak podkreśla Paweł Lachman, prezes zarządu PORT PC

− To dobry moment, by dostosować projekt nowego rozporządzenia do najnowszych wymogów Komisji Europejskiej. Warto też jak najszybciej wykorzystać wszystkie wytyczne Komisji w pełnym zakresie − do aktualizacji krajowych strategii, standardów i programów wsparcia związanych z transformacją energetyczną budynków.

[Źródło: PORT PC]

[1] Dokument źródłowy: Annex 7; Guidance on Zero Emission Buildings jest częścią pakietu 13 wytycznych KE opublikowanych 30 czerwca 2025 r.
https://energy.ec.europa.eu/document/download/24516ed2-177f-474c-b86d-5124cca4ee69_en?filename=Zero-emission%20buildings%20%28Articles%207%20and%2011%29%20-%20annex%207.pdf&prefLang=pl