Wybór optymalnego sposobu ogrzewania pomieszczeń zależy m.in. od źródła ciepła – kocioł kondensacyjny czy pompa ciepła przeznaczone są do systemów niskotemperaturowych, piec na paliwo stałe – do wysokotemperaturowych. Kotły olejowe i gazowe mogą współpracować zarówno z instalacjami nisko-, jak i wysokotemperaturowymi.

Ogrzewanie grzejnikowe najlepiej współpracuje z systemem wysokotemperaturowym – w przypadku, gdy źródłem energii ma być np. pompa ciepła, niezbędne jest zwiększenie powierzchni grzejników w celu uzyskania optymalnego komfortu cieplnego. Z kolei systemu niskotemperaturowego wymagają m.in. ogrzewanie płaszczyznowe czy powietrzne.

ABC grzejników

Grzejniki wodne produkowane są głównie ze stali, a także z aluminium, żeliwa i miedzi. W zależności od sposobu oddawania ciepła wyróżnia się urządzenia grzejące przez promieniowanie i urządzenia grzejące przez konwekcję. Ponadto podziału grzejników dokonuje się ze względu na ich budowę – wyróżniamy urządzenia płytowe, członowe, rurowe, konwektorowe.

Grzejniki płytowe stalowe mają dość prostą budowę – płyta składa się z dwóch, zgrzanych z sobą płaszczyzn blachy (płyta czołowa może być profilowana lub gładka). Pomiędzy nimi, wewnątrz płyty, są dwa poziome i kilka lub kilkanaście pionowych kanałów wodnych, którymi przepływa czynnik grzejny i nagrzewa płytę. Grzejniki mogą być zbudowane z jednej lub kilku płyt. Od góry są one osłonięte ażurową kratownicą stalową, która pozwala ciepłu na swobodne unoszenie się, boki natomiast są zabezpieczone pełnymi fragmentami blach. Znajdują zastosowanie przede wszystkim w nowoczesnych instalacjach grzewczych z wymuszonym obiegiem czynnika. Jako źródło ciepła zasilającego instalacje wykorzystany może być kocioł gazowy, olejowy, elektryczny, na paliwo stałe lub wymiennikowy węzeł cieplny. Cechuje je niewielka pojemność wodna, możliwość montażu w instalacjach wysoko- i niskotemperaturowych, szybka reakcja na zapotrzebowanie na ciepło, współpraca z automatyką, dostępność w szerokiej gamie mocy i wymiarów. Oddają ciepło przez promieniowanie i konwekcję.

Grzejniki członowe są produkowane ze stali, aluminium i żeliwa. Każdy grzejnik składa się z określonej (dowolnej max. 25) liczby jednakowych, skręconych z sobą elementów. Wizualnie różnią się zależności od tego, z jakiego materiału zostały wykonane.

Żeliwne wyróżniają się trwałością, odpornością na korozję, uszkodzenia mechaniczne, a także wahania ciśnienia wody. Jednak, ze względu na dużą pojemność wodną, a tym samym bezwładność cieplną, wolno reagują na zadane zmiany temperatury (długo się nagrzewają, ale też długo utrzymują ciepło), co sprawia, że nie jest zalecane stosowanie ich w instalacjach wyposażonych w zawory termostatyczne czy też systemach niskotemperaturowych – najlepiej sprawdzają się w instalacjach grawitacyjnych. Optymalnym źródłem ciepła dla tych grzejników jest piec na paliwo stałe lub ciepło z sieci.

Aluminiowe zbudowane są z profili tłoczonych lub odlewów ciśnieniowych. Oferowane są też urządzenia mieszane, składające się częściowo z profili, częściowo z odlewów. Są lekkie, mają małą bezwładność cieplną, która jest efektem niewielkiej pojemności wodnej oraz dobrej przewodności cieplnej. Mogą pracować w instalacjach otwartych, choć zasadniczo montowane są w instalacjach zamkniętych, niskotemperaturowych, wyposażonych w automatykę i zawory termostatyczne. Bardzo dobrze współpracują z modernizowanymi instalacjami starszego typu, przede wszystkim z orurowaniem stalowym, ponieważ zarówno wymiary ich członów, jak i ich wydajność cieplna są takie same jak grzejników żeliwnych.

Stalowe wizualnie przypominają grzejniki żeliwne. Są trwałe; choć mają dużą pojemność wodną, to szybko się nagrzewają, jednak cechuje je niezbyt duża moc cieplna.

Grzejniki dekoracyjne rurkowe – stalowe lub miedziane, o różnorodnych kształtach, kolorach i szerokim wzornictwie; instalowane głównie w przedpokojach i łazienkach. Zbudowane są z gładkich lub użebrowanych rurek, o dowolnym przekroju (kołowy, owalny, trójkątny, kwadratowy). Choć najczęściej mają kształt wężownicy lub "drabinki" z kolektorów rozprowadzającego i zbierającego, połączonych wieloma rurkami poziomymi,na życzenie inwestora mogą mieć dowolną formę wraz z dowolnymi elementami dekoracyjnymi. Po podłączeniu grzałki elektrycznej można z nich korzystać cały rok.

Grzejniki konwektorowe są zbudowane z elementu grzewczego oraz osłony z dowolnego materiału. Nagrzewają pomieszczenie głównie wykorzystując zjawisko konwekcji. Dzięki niewielkiej pojemności wodnej szybko nagrzewają się. Aby mogły poprawnie funkcjonować, trzeba zapewnić im dopływ zimnego powietrza od dołu i wypływ ciepłego od góry.

ABC ogrzewania płaszczyznowego

Jak sama nazwa wskazuje, jest to system grzewczy, w którym funkcję grzejnika pełnią płaszczyzny – podłoga, sufit albo ściana. Oddawanie ciepła następuje przez promieniowanie, więc unika się krążenia kurzu i zanieczyszczeń – to sprawia, że ogrzewanie płaszczyznowe jest przyjazne dla alergików. Może być wodne (system niskotemperaturowy) lub elektryczne. W zależności od indywidualnych potrzeb bywa instalowane jako samodzielny lub łączony np. z grzejnikowym typ ogrzewania.

Ogrzewanie podłogowe – wodne lub elektryczne. Temperatura płaszczyzny grzejnej jest stosunkowo niska (przeciętnie ok. 25°C), co sprawia, że użytkownik chodząc po niej odczuwa miłe ciepło. Jednocześnie wyższa temperatura przy podłodze a niższa na poziomie głowy zapewnia idealny komfort cieplny.

Wybór ogrzewania elektrycznego to możliwość zrezygnowania z kotłowni i pieca c.o. Każde pomieszczenie jest ogrzewane za pomocą cienkich mat grzejnych, podłączonych do osobnego obwodu kabla grzejnego. System jest sterowany za pomocą programowalnego termoregulatora. Maty, czyli pas specjalnej siatki, w który wpleciony jest kabel grzejny, są bardzo cienkie (3 mm), więc nie podnoszą poziomu podłogi. Ogrzewanie elektryczne może być też oparte o kable grzejne (jedno- lub dwużyłowe), które montuje się na cienkiej warstwie betonu, wylanego na izolacji termicznej zabezpieczonej folią (izolacja przeciwwilgociowa jest konieczna w łazience i kuchni oraz innych pomieszczeniach mokrych). Jako element grzejny wykorzystuje się też specjalne folie. Ważnym elementem tego sposobu ogrzewania jest automatyka, która pozwala uczynić je efektywnym i energooszczędnym.

W wodnym ogrzewaniu podłogowym podstawowym elementem systemu są rury grzewcze, którymi transportowany jest czynnik grzewczy. Można nim sterować za pomocą bezprzewodowego lub przewodowego systemu regulacji. Przewody w postaci wężownicy pętlowej lub meandrowej układa się z jednego odcinka rury. Posadzka może być wykonana z dowolnego materiału, zalecane są jednak produkty dobrze przewodzące ciepło. Ogrzewanie wodne ma większą bezwładność cieplną i wolniej reaguje na zmiany zadanej temperatury w porównaniu z elektrycznym. Do jego zasilania można wykorzystać alternatywne źródła energii (pompy ciepła, kolektory słoneczne), a także nowoczesne kotły gazowe i kondensacyjne.

Ogrzewanie ścienne – jako czynnik grzewczy wykorzystywane są woda lub prąd. Elementy grzejne to z kolei ciepłowód, rurki w tynku, maty z rurek. System oddaje ciepło głównie przez promieniowanie, a w niewielkim stopniu przez konwekcję. Może współpracować z kolektorami słonecznymi, pompami ciepła, kotłami kondensacyjnymi itd.; jest też ekonomiczne w użytkowaniu. Bezpośrednim źródłem ciepła jest ściana, która emituje energię pod postacią cząsteczek, przekazujących ciepło bezpośrednio znajdującym się w pomieszczeniu osobom i przedmiotom – pośrednim źródłom ciepła. W pomieszczeniach z tym systemem grzewczym, człowiek ma komfort zbliżony do odczuwanego przy działaniu promieni słonecznych – ciepło działa na niego bezpośrednio oraz odbite od powierzchni. Zaleca się montaż elementów grzejnych na przegrodzie zewnętrznej. , choć może być ono zainstalowane na dowolnej ścianie. Efektywność rozwiązania jest ściśle powiązana z termoizolacyjnością przegród zewnętrznych – współczynnik przenikania ciepła ściany nie powinien być wyższy niż 0,3 W/m2K. Cechuje je ponadto dość niska temperatura powierzchni grzejnych (ok. 30 °C); szybki czas nagrzewania, równomierność rozkładu temperatur na całej wysokości pomieszczenia oraz korzystna jonizacja powietrza oraz brak jego wysuszenia, możliwość rezygnacji z grzejników.

Ogrzewanie sufitowe – źródłem ciepła jest prąd, a elementami grzejnymi – folie grzejne, które zajmują 50-80% powierzchni sufitu. Walorem rozwiązania jest prawie taka sama temperaturę na całej wysokości pomieszczenia. Sufit oddaje ciepło głównie przez promieniowanie. Rozchodzi się ono we wszystkich kierunkach, ogrzewając ludzi i przedmioty. Dopiero one ogrzewają powietrze w pomieszczeniu. Zaletą systemu jest ekonomiczność, efektywność, możliwość sterowania, bezobsługowość i wysoka sprawność. Zaleca się montowanie go w obiektach dobrze zaizolowanych, a moc musi być idealnie dobrana do potrzeb.

Ogrzewanie kominkowe

Kominek stanowi punkt centralny salonu; przy nim w chłodne wieczory może gromadzić się rodzina. Jest on też źródłem ciepła – głównym lub uzupełniającym. Kominek z paleniskiem otwartym jest nastrojowy, ale nieefektywny – wydajność energetyczna tego rozwiązania jest niewielka, gdyż zaledwie do 20% wytworzonego ciepła trafia do pomieszczenia, pozostała część wędruje do komina. Zdecydowanie bardziej ekonomicznym wyborem jest kominek z wkładem zamkniętym lub kasetą kominkową, ponieważ można je wykorzystać do ogrzewania nie tylko jednego pomieszczenia, ale i całego domu.

Jeśli podłączymy zamknięty wkład do systemu centralnego ogrzewania, może on zastąpić kocioł. Niezbędne jest wówczas zastosowanie wkładu kominkowego z płaszczem wodnym. Od tradycyjnych wkładów różni go budowa wewnętrzna – wyposażony jest w podwójne ścianki, przestrzeń pomiędzy którymi jest wypełniona wodą. Ten wodny płaszcz otacza palenisko ze wszystkich stron (poza frontem, gdzie znajdują się drzwiczki), a woda odbiera ciepło od kominka i przekazuje je do instalacji grzewczej. Dostępne są też wersje wkładów z płaszczem wodnym i umieszczoną pod nim wężownicą, która podgrzewa wodę użytkową. Innym sposobem na wykorzystanie kominka do ogrzewania całego domu jest instalacja DGP, czyli dystrybucji gorącego powietrza. Należy jednak pamiętać, że instalacja kominkowa nie może być jedynym źródłem ciepła w domu całorocznym. Zasada działania systemu DGP jest stosunkowo prosta – nagrzany wkład kominkowy ogrzewa powietrze napływające w jego okolice przez kanał nawiewny i szczelinę między nim a obudową. Energia cieplna jest też emitowana przez rurę spalinową, która – szczególnie jeśli jest wyposażona w specjalne ożebrowanie – bardzo efektywnie oddaje ciepło. Ciepłe powietrze z kolei jest transportowane przez przewody rozprowadzające do pomieszczeń – grawitacyjnie lub w sposób wymuszony. Pierwszy jest zdecydowanie prostszy, tańszy w montażu i eksploatacji, jednak nie pozwala na ogrzewanie dużych powierzchni ani pomieszczeń zbyt oddalonych od kominka (przewód rozprowadzający powinien mieć max. 3 m, co sprawia, że zasadne jest ogrzewanie tylko sąsiadujących pokoi); nie można też sterować przepływem ciepła czy intensywnością grzania.

W przypadku rozwiązania z systemem wymuszonym uzyskujemy wyższą skuteczność i efektywność grzania, możliwość regulowania intensywności nawiewu, sterowania załączaniem się systemu (ustawienie temperatury, przy której powinien się włączyć wentylator) oraz aktualną temperaturą nawiewu. Zwiększając prędkość obrotową wentylatora, zwiększa się szybkość przepływu powietrza wokół wkładu kominkowego – a tym samym zmniejsza się jego temperatura. Najważniejszym elementem systemu jest aparat nawiewny, który zasysa gorące powietrza i tłoczy je do wszystkich odnóg systemu.